Het is vandaag exact een jaar geleden dat de winnaar van de parlementsverkiezingen, SYRIZA, een regering samenstelde met partijvoorzitter Alexis Tsipras aan het hoofd. SYRIZA had geen absolute meerderheid weten te behalen in het parlement, maar wist zich al snel te verzekeren van de steun van de populistisch-rechtse partij ANEL (Onafhankelijke Grieken). Samen vormen ze een coalitie die in Griekenland soms smalend als “Î Ïώτη φοÏά αÏιστεÏά” (eerste keer links) wordt bestempeld. Nochtans werd de regering Papandreou in 1981 ook als een linkse regering gezien.
Het was een aardverschuiving in het Griekse politieke landschap: voor het eerst in meer dan 40 jaar maakten de partijen PASOK en Nea Dimokratia geen deel meer uit van een regering. Er was hoop dat er met de nieuwe regering eindelijk een einde zou komen aan de verstikkende austeriteit die het Bruto Binnenlands Product van het land met 25% had doen dalen, en een aanzienlijk deel van de Griekse bevolking onder de armoedegrens had geduwd. Met Yianis Varoufakis had de nieuwe regering iemand aan boord die het vertrouwen van veel Grieken had gekregen: de flamboyante universiteitsprofessor economie kreeg de meeste voorkeurstemmen van alle kandidaten achter zijn naam. In zijn eerste toespraak voor het parlement als premier sloot Alexis Tsipras af met de woorden:
Είμαστε σάÏκα από την σάÏκα Î±Ï…Ï„Î¿Ï Ï„Î¿Ï… λαοÏ, (we zijn het vlees van het vlees van dit volk)
εÏχόμαστε μÎσα από τις σελίδες της ιστοÏίας Î±Ï…Ï„Î¿Ï Ï„Î¿Ï… λαοÏ, (we zijn opgestaan uit de bladzijden van de geschiedenis van dit volk)
αυτόν τον λαό θα υπηÏετήσουμε. (het volk dat we zullen dienen)
Είμαστε κάθε λÎξη από το ΣÏνταγμα αυτής της χώÏας. (we zijn elk woord van de grondwet van dit land)
Σε αυτό το ΣÏνταγμα οÏκιστήκαμε, (op deze grondwet hebben we gezworen)
αυτό θα υπηÏετήσουμε. (die zullen we dienen)
Het klonk nieuw, emotioneel (de stem van Tsipras stokte bij deze woorden) en het leek dat hij het meende. Heel veel Grieken konden zich wel vinden in deze positie. Het was tijd voor iets anders en Alexis Tsipras en de zijnen leken een heel goed alternatief.
Uiteraard wist iedereen wel dat SYRIZA onmogelijk al zijn verkiezingsbeloften waar kon maken, en daarom kreeg SYRIZA flink wat speelruimte en zou het niet erg zijn geweest als er flink wat water bij de wijn zou zijn gedaan.
De regering ging in haar onderhandelingen met de leenheren meteen flink tekeer, overtuigd van het eigen Grote Gelijk. Het ging er bitsig aan toe in die eerste weken, maar de Griekse bevolking bleef achter de strategie staan. Een paar keer kwamen mensen op straat om steun te betuigen aan hun regering. Dat was nooit eerder vertoond in Griekenland. Maar de stijl van de Grieken viel niet meteen in goede aarde in Brussel en nog minder in Berlijn. Toch kreeg de Griekse delegatie de deur op een kier en mocht het een paar voorstellen indienen (gelijkwaardige maatregelen) die dezelfde financiële resultaat moesten opleveren als de maatregelen die in het tweede memorandum waren opgenomen. De taak kwam op de schouders van Yianis Varoufakis te liggen. De voorstellen waarmee hij in februari kwam aanzetten, waren heel snel bij elkaar gekrabbeld, en waren niet meteen overtuigend. Van toen af, begon het vertrouwen van de Grieken, dat deze regering met een geloofwaardig alternatief op de proppen kon komen, toch wel wat af te brokkelen.
De rest is geschiedenis. Er werd aan een potje armworstelen gedaan, en de leenheren keerden de laatste schijf van de vorige noodlening niet uit, omdat de nieuwe Griekse regering dat memorandum niet meer erkende en dus ook niet uitvoerde. Griekenland was echter nog wel gedwongen om de leningen terug te betalen, wat het ook deed. Er dienden heel wat ingrepen te worden gedaan om het geld bij mekaar te schrapen en de bodem van de schatkist werd steeds beter zichtbaar. Komt daar nog bij dat de Europese Centrale Bank geen noodgeld aan de Griekse banken wilde geven (wel aan alle andere Europese banken). Dat leidde tot de Capital Controls eind juni. Die hebben voor de gemiddelde Griek niet echt hele zware gevolgen gehad, maar voor de Griekse handelaars was dit een zware dobber. Importeurs konden niets meer kopen op krediet, maar hadden de cash niet om vooraf hun goederen te betalen. We zijn nu 2016 en de Capital Controls zijn nog steeds niet opgeheven.
Ja aan de euro.
Nee aan de roebel.
Een paar dagen na de invoering van die Capital Controls kondigt Tsipras een referendum aan. Toen Giorgos Papandreou iets soortgelijks wilde doen in 2011, noemde Nicolas Sarkozy hem een gevaarlijke gek, en het directe gevolg van de denkpiste, zorgde er voor dat Papandreou aftrad. Sindsdien is hij langzaam in de vergetelheid geraakt, hoewel hij nog wel lucratieve lezingen geeft. Tsipras gokte, en won overtuigend met zijn referendum. De vraagstelling was dubbelzinnig: of de Grieken de voorwaarden van een memorandum aanvaardden dat de facto een week voor het referendum was afgelopen. Naar aanloop van het referendum kwamen dagelijks afwisselen mensen van het “Ja” en “Nee” kamp op straat. Het ja-kamp zag in een afwijzing van de besparingsmaatregelen een afwijzing van Europa. Daardoor kreeg hun protest al gauw het karakter van “ja” voor Europa. Nochtans stuurde Tsipras niet aan op een breuk met datzelfde Europa. Het nee-kamp won met mear dan 60% van de stemmen, en de opiniepeilingen hadden voor de tweede keer, na de parlementsverkiezingen in januari 2015, de bal weer eens flink mis geslagen.
Vervolgens ging Tsipras op zijn eentje onderhandelen in Brussel en na een slopende vergadering van 17 uur, ging hij compleet overstag en accepteerde alle maatregelen die door Brussel en Berlijn werden opgelegd. We schrijven 13 juni 2015 en de hoop van de Grieken was dood. Tsipras moest iets gaan uitvoeren waar zijn bevolking een paar dagen geleden nog “nee” had tegen gezegd. Yianis Varoufakis, niet geheel onbesproken, werd naar de achtergrond geschoven, en zijn plaats werd ingenomen door Evklidis Tsakalotos, eveneens een universiteitsprofessor Economie, met een perfecte beheersing van het Engels (wat van Tsipras niet kan worden gezegd) en met een heel andere stijl dan Varoufakis. Het was Tsakalotos die een nieuwe noodlening wist te versieren, want Griekenland zat in slechte papieren. Dit keer klopte hij niet enkel aan bij de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en het IMF (tot voor januari 2015 gekend als de trojka), maar ook bij het ESM, het Europese Steun Mechanisme. De noodlening kwam er, in ruil voor besparingsmaatregelen die mogelijk nog zwaarder zijn dan die waartegen het Griekse volk in de zomer had gestemd.
De oppositie kon geen garen spinnen bij deze nieuwe ontwikkelingen, want ze lag in de touwen wegens een vertrouwensbreuk met de partijleiding. Maar ook SYRIZA kende problemen: de linkervleugel van de partij kon niet leven met de nieuwe noodlening en ging openlijk revolteren. Tsipras toonde zich een strateeg door verkiezingen uit te roepen, waardoor hij 2 vliegen in 1 klap sloeg: de rebellen uit zijn partij zetten, en de oppositie nog maar eens overtuigend doen verliezen. Of hij als winnaar kon worden beschouwd, is een andere kwestie: heel veel Grieken namen de moeite niet eens om hun stemplicht te vervullen.
Sindsdien is de populariteit van de Griekse premier gedaald en is men lang niet meer overtuigd van het feit dat hij een links politicus is. Hij wordt nu vooral gezien als een politiek opportunist.
Heeft de linkse regering de lasten van de zwaarst getroffenen weten te verlichten? Er zijn inderdaad een paar maatregelen genomen die voor wat verlichting zorgen, maar al bij al is het palmares van 1 jaar SYRIZA bedroevend. We zitten nog steeds met een memorandum, de politiek die moet worden gevoerd, wordt nog steeds buiten Griekenland opgelegd, en links voert nu een neolioberaal programma uit.
De ex-PASOK leden van SYRIZA
Het was een bewogen eerste jaar, en dan heb ik nog niets gezegd over de coalitiepartner, ANEL, een partij die in geest toch niet verenigbaar is met links. Alle ideologie lijkt overboord te zijn gegooid en tijdens de laatste weken horen we dat SYRIZA een aantal van zijn aanhangers aan fijne postjes in de openbare sector aan het helpen is. Dat lijkt allemaal verdacht veel op de politiek die in januari 2015 is afgewezen: de politiek die werd gevolgd door PASOK en Nea Dimokratia. Ook zijn er gevallen bekend van SYRIZA-politici die de herkomst van hun niet onaanzienlijke weelde niet konden verklaren. Waar hebben we dat nog gehoord? Misschien niet verwonderlijk: na de regeringsherschikking in augustus 2015, zijn heel wat ex-PASOK leden aan boord gekomen. Genoeg voor de Grieken om erg ontgoocheld te zijn over deze regering. De vraag wordt nu nog prangender dan een jaar geleden: wat is het alternatief?
Politici zijn onvoorwaardelijke gehoorzaamheid verschuldigd aan hun geldschieters en hebben niets in de pap te brokken, puppets on a string! Wiens brood men eet, diens woord men spreekt. Al de rest telt niet.
Dank Bruno voor dit ‘jaaroverzicht’…Vrees dat Djuul gelijk heeft…Ik had nog wel eens hoop dat Tsipras nog wat goeds uit zijn ‘hoed’ kon toveren…maar het zit er niet in…Verder heeft hij nu bij ‘Europa’ ook nog krediet verspeeld – voor zover al aanwezig …- rond de vluchtelingenstromen naar de Griekse eilanden. Hij heeft alles en iedereen letterlijk maar laten lopen en vermoedelijk met enige opzet. ‘Ze bekijken het maar in Europa hoe ze dit probleem oplossen’…Misschien zit ik er naast, maar mijn gevoel zegt me dit wel…Ze hadden het ook kunnen uitbuiten financieel en met veel meer steun.