“Het inzetten van de NAVO in de Egeïsche Zee heeft tot dusver nog geen resultaat opgeleverd”, zo kopt Die Zeit vandaag. Ik zit al langer met de vraag: wat doet de NAVO daar eigenlijk? Een paar weken geleden liep de spanning tussen Turkije en Rusland redelijk hoog op, en dat was het moment waarop werd beslist om NAVO schepen in te zetten om de vluchtelingencrisis aan te pakken (of er een verband bestaat tussen beide, laat ik in het midden). Hoe? De NAVO legt het uit op haar website.

Officieel luidt het dus dat oorlogsschepen worden ingezet om te monitoren en om de bewegingen van mensensmokkelaars in kaart te brengen. Is dat echt zo? Want voor zover ik de situatie kan inschatten – en ik baseer me op verhalen die ik van vluchtelingen zelf heb gehoord – zitten de smokkelaars op het land. Hoe kunnen oorlogsbodems hun bewegingen in kaart brengen? Of hanteert de NAVO dezelfde definitie van mensensmokkelaars als Turkije en nog zo vele anderen? Een arme drommel (vluchteling of migrant – vult u zelf maar in, want ook hier is de definitie weer belangrijk) wordt gedwongen, vaak met een pistool tegen het hoofd, om het rubber bootje in Griekse wateren te sturen. Dus technisch is deze persoon dan een mensensmokkelaar? En welke bewegingen moeten dan in het oog worden gehouden? Want deze mensen hebben er geen flauw idee van waar ze zich bevinden. Ze krijgen aanwijzingen “altijd rechtdoor” en dat is dus de beweging. Als ze toevallig aanspoelen op een onbewoond eiland, of een militair afgesloten Grieks eiland, zoals Agathonisi, dan is dat gewoon omdat ze de weg kwijt waren.

Over Agathonisi gesproken: dat is een van de Griekse eilanden waarvan Turkije de souvereiniteit niet aanvaardt. En dat brengt ons bij een ander thema (overigens gebruikt Turkije de NAVO-missie om die souvereiniteit weer ter discussie te stellen, zie hier). Het Europese Agentschap voor de bewaking van de Europese buitengrenzen, Frontex, is al een tijdje actief voor de Griekse kusten. Maar schepen van Frontex mogen niet in Turkse wateren. Dat zou dus een reden kunnen zijn waarom schepen van de NAVO worden ingezet. Die mogen namelijk wel in Turkse wateren. Oorspronkelijk leek het de bedoeling te zijn om vluchtelingen die op zee werden opgepakt, naar de Turkse kust terug te brengen. Griekse schepen kunnen dat niet, maar Frontex bleek dat ook niet te mogen. Maar een tijdje geleden maakten diplomaten gewag van het feit dat Turkije ook NAVO-schepen verbiedt om vluchtelingen terug aan land te brengen.

Je kunt je vele vragen stellen of oorlogsschepen wel de oplossing zijn om deze crisis aan te pakken. En of de inzet van de NAVO, die niet bepaald gratis is, wel zin heeft. Er komen de laatste dagen inderdaad minder mensen aan op de Griekse eilanden, maar dat heeft duidelijk meer te maken met het slechte weer, dan met het afschrikeffect van de NAVO. Hoewel lang niet iedereen op de vlucht is voor oorlog, zal een oorlogsbodem een aantal van deze mensen niet afschrikken. Dat hebben we de voorbije weken gezien. En de NAVO schepen kunnen ook niet verhinderen dat er nog steeds kinderen verdrinken. En de vraag blijft: wat doet de NAVO daar eigenlijk?