De Europarlementsverkiezingen liggen alweer een week achter ons, maar ik heb nog geen tijd gehad om ook maar iets te posten de voorbije week. Andere verplichtingen, artikels en interviews, en als klap op de vuurpijl heb ik vrijdag ook nog eens mijn hoofd gestoten en loop ik nu rond met wond die genaaid moest worden. Maar nu ben ik hopelijk weer goed op post. Tijd dan ook om de politieke balans eens op te meten van de voorbije verkiezingen. Er is veel geschreven, er waren veel scenario’s, maar twee zaken kunnen we objectief melden: SYRIZA heeft de Europarlementsverkiezingen gewonnen, en de regering Samaras wankelt een beetje, maar zit nog steeds in het zadel.

Twee feiten die aanleiding geven tot de klassieke interpretatie van zo wat elke politieke partij na een verkiezingsuitslag. Niemand heeft iets verloren, we hebben allemaal de verkiezingen gewonnen. Laten we even de percentages bekijken om te zien hoe winnaars en verliezers worden gedefinieerd. Ik laat gemakkelijkheidshalve een aantal kleine partijen er uit.

Wat tonen deze cijfers?

• SYRIZA is spectaculair gestegen sinds de Europarlementsverkiezingen van 2009, maar lijkt aan zijn plafond te zitten. Het percentage ligt ietsje lager dan tijdens de nationale verkiezingen van 2012. Dat wijst op wat ik in eerdere posts al heb gezegd: de partij kan niet genoeg overtuigen. Nu ze groter is geworden, moet ze het discours matigen en schuift ze meer op naar het centrum. Daardoor dreigt de traditionele harde kern zich van de partij af te wenden. Op dit moment kun je SYRIZA niet meer bestempelen als een anti-Europese partij, hoewel dat nog wel vaak wordt gedaan.
• Nea Dimokratia heeft bijna 1 miljoen stemmen verloren sinds de Europarlementsverkiezingen van 2009. Dat is enorm veel, en de extremistische koers die premier Samaras vaart, is daar voor een groot deel verantwoordelijk voor. Heel wat van de traditionele kiezers van de partij, kunnen zich niet meer terugvinden in de standpunten van de man. Toch blijft de partij overeind en dat lijkt voor Samaras een overwinning te zijn.
• Gouden Dageraad haalde niet eens 1% in 2009, en nu zit de partij bijna aan 10%. In absolute cijfers haalde de partij ongeveer even veel stemmen als tijdens de nationale parlementsverkiezingen in 2012, wat misschien ook zou kunnen worden gezien als het feit dat de partij aan haar plafond zit, maar toch: als er één overwinnaar is in deze verkiezingen, dan is het wel de nazipartij. Er zitten heel veel proteststemmen bij, maar ondertussen stuurt de partij toch maar mooi 2 generaals op rust naar het Europese Parlement.
• PASOK zakt steeds verder weg. Huidig voorzitter Venizelos is bijzonder onpopulair en de slechte score heeft ook heel veel te maken met de koers die hij vaart. PASOK is al lang geen socialistische partij meer. Het is een partij die een beleid uitvoert met een neoliberaal karakter. Dat wordt niet gesmaakt. Met zijn 8% heeft de partij het beter gedaan dan voorzien en dat wordt als een overwinning gezien.
• To Potami werd door de traditionele Griekse media aan de borst gedrukt, en een score van 15% leek niet onmogelijk. Met iets meer dan 6% scoort de nieuwe partij niet onverdienstelijk. Er is nog steeds geen politiek programma en de partij zal in de Europese sociaaldemocratische fractie zetelen, samen met PASOK. Wat voor vele Grieken de bevestiging is dat het om een vermomde PASOK gaat. In ieder geval heeft de partij heel wat stemmen gehaald van voormalige PASOK-kiezers, en beschouwt ze zichzelf als de winnaar.
• Over KKE kan ik niet veel zeggen. De partij weigert elke samenwerking met eender welke andere partij. Dit keer is het percentage weer wat gestegen, maar dat wil verder absoluut niets zeggen. Voor deze partij is winnen of verliezen niet belangrijk.
• De Onafhankelijke Grieken is een zeer populistische centrum-rechtse partij die geen garen kan spinnen bij de extremistische koers van Nea Dimokratia. De partij zakt verder weg door interne conflicten. Leider Panos Kammenos is een ongeleid projectiel die met alle kanten zou kunnen samen gaan. Of ook niet. Onafhankelijke Grieken zijn zeker verliezers in deze stembusslag.
• Het extreem-rechtse LA.O.S. dat deel uitmaakte van de regering Papadimos, en nadien zijn meeste bekende gezichten zag overstappen naar Nea Dimokratia, likt nog steeds zijn wonden. De kiesdrempel is weer niet gehaald, maar het is niet uitgesloten dat voorzitter Karatzaferis terug naar de partij van Samaras zal gaan, want die is op zoek naar een verbreding van zijn basis om toch in het zadel te blijven.
• De grootste verliezer van de verkiezingen is echter DIMAR. Ook die partij is afgestraf om haar deelname in de regering Samaras (ze is opgestapt nadat de openbare omroep ERT brutaal werd gesloten). Aanhangers zijn overgestapt naar To Potami. Voorzitter Fotis Kouvelis heeft deze week zijn ontslag ingediend, maar dat werd niet aanvaard. Een aantal leden wil de partij verlaten en ondertussen is er sprake van dat Kouvelis wel eens zou kunnen worden voorgedragen als presidentskandidaat door de regeringspartijen, want het mandaat van Karolos Papoulis loopt af in februari 2015. Kouvelis zelf zegt dat hij het presidentschap niet ambieert.

Er is toch wel zenuwachtigheid bij de coalitiepartners. Zoals ik op de avond van de verkiezingen al voorspelde, komt er een regeringsherschikking aan. Of ze dat in Brussel fijn gaan vinden, weet ik niet. Opeens zullen er andere figuren aan de onderhandelingstafel zitten, en dat zal wellicht weer voor vertraging zorgen op heel wat fronten. Het IMF mag dan afgelopen week nog wel de uitbetaling van een deel van de de nieuwe schijf van de noodlening hebben goedgekeurd, of dat in de toekomst even vlot zal gaan, is nog maar de vraag. De positie van minister van Financiën Stournaras lijkt in ieder geval ter discussie te staan. Een regeringsherschikking is in ieder geval ideaal om misnoegde partijleden toch even een moment van glorie te geven. En misschien ook om leden van andere partijen te lokken door ze een plaatsje aan te bieden in de coalitieregering.

Ook PASOK lijkt naar verbreding te zoeken. Venizelos gaat nu een “initiatief” nemen om een breder sociaaldemocratisch platform op te richten.In de eerste plaats heeft de partij in ieder geval al wel haar oude getrouwen weer opgevist, die uit de partij waren gezet omdat ze niet met alle besparingsmaatregelen hadden ingestemd in vroeger stemrondes in het parlement. Onder hen bijvoorbeeld Andreas Loverdos, ex-minister, die door Venizelos uit PASOK was gezet en nadien met kussen werd overladen en weer in de rangen werd gesloten door de obese partijvoorzitter. Loverdos had een partij opgericht die voluit heette: Radicale Beweging van Sociaaldemocratische Alliantie. Kortweg Rixi geheten in het Grieks, een woord dat klinkt als “breuk” (met het verleden – is de ondertoon). Loverdos vertegenwoordigt helemaal geen breuk met het verleden, maar wel een terugkeer naar dat verleden. Vreemd dat hij zichzelf ziet als sociaaldemocratisch, want hij heeft Gouden Dageraad bijvoorbeeld de enige authentieke beweging in Griekenland genoemd. En toen ex-Gouden Dageraad parlementslid Stathis Boukouras als een klein kind stond te huilen in het Parlement een paar weken geleden, was het Loverdos die de man ging troosten.

Nog een teken van zenuwachtigheid: de coalitiepartners kijken of ze het systeem van bonuszetels in het parlement gaan afschaffen. Dat systeem geeft de partij die de meeste stemmen haalt, 50 zetels bonus in het Griekse parlement. SYRIZA heeft zich steeds verzet tegen dit systeem. Nu Nea Dimokratia vreest dat de oppositiepartij mogelijke nationale verkiezingen wel eens zou kunnen winnen, hoeft het systeem opeens niet meer. Het is interessant om te zien hoe SYRIZA hier op gaat reageren. Als de partij trouw is aan haar ideeën, zou ze dit alleen maar mogen toejuichen.

Zoals ze ook het voorstel van Samaras om de grondwet aan te passen, zou kunnen toejuichen. In feburari 2015 wordt er een nieuwe president verkozen. 180 parlementsleden moeten zich achter een kandidaat kunnen scharen, anders worden er nationale verkiezingen gehouden. SYRIZA heeft altijd gezegd dat de president door het volk moet worden gekozen en niet door het parlement. Het lijkt er op dat Samaras deze richting uit gaat (om mogelijke verkiezingen te vermijden natuurlijk).

Premier Samaras heeft trouwens afgelopen week een onderhoud gehad met de huidige president Papoulias. Hij zei dat de regering nu de onrechtvaardigheden van het beleid van de laatste jaren gaat corrigeren. Waren daar die Europarlementsverkiezingen voor nodig? Had het beleid niet wat rechtvaardiger kunnen zijn van in het begin?

We blijven in Griekenland in ieder geval met een heel wankel systeem zitten.