Ik heb het hier vorige week al een keertje gehad over de nieuwe rector van de Universiteit van Athene, Theodoros Fortsakis. In de aanloop naar de herdenking van 17 november, had hij zijn campus helemaal afgesloten voor de studenten. Je kon het gebouw enkel binnen als je een speciale toestemming had. Het lijkt een beetje op een lock-out, een systeem waarbij een werkgever zijn bedrijf sluit bij sociale onrust. Lock-out, een recht van de werkgever, dat moet worden toegepast in Griekenland onder druk van de trojka. Maar dat is dan weer een ander verhaal.

Deze Fortsakis is vastbesloten om het studentensyndicalisme af te schaffen. NU is het een feit dat de jongerenafdelingen van de politieke partijen heel wat invloed hebben in het studentenleven. Regelmatig zijn er schermutselingen tussen de jongerenafdelingen van de verschillende partijen die het soms moeilijk maken om de lessen te volgen. Overigens, als je je komt inschrijven in de universiteit, is het eerste wat je ziet de stalletjes van die verschillende jongerenafdelingen die de studenten proberen te ronselen, nog voor ze ook maar 1 les hebben gevolgd.

Je zou dus kunnen opperen dat het afschaffen van het studentensyndicalisme de kwaliteit van de opleidingen ten goede zou kunnen komen. Maar je zou evenzeer eens kunnen gaan kijken wat de achterliggende bedoelingen van de heer Fortsakis zijn. Laten we eerst even kijken welke aankondiging de rector de wereld in stuurde, naar aanleiding van de herdenking van de gebeurtenissen in de Polytechnio.

Aankondiging van het rectoraat
Ter nagedachtenis en eer van de Polytechnio, 2014

Aan Marx wordt de beroemde opmerking toegeschreven dat de historische gebeurtenissen in een eerste versie als drama worden gezien en in een tweede versie als een grap. Het is onmogelijk om hier niet aan te denken als men de huidige schokken in de Griekse universiteiten beleeft. In 1973 maakte een studentenopstand het historische gebouw van de Universiteit een vesting van vrijheid tegenover een militaire dictatuur en haar ogenschijnlijke veranderingen schreven geschiedenis van verzet, menselijkheid en verantwoordelijkheid van de studerende jeugd die haar omarmde. Niet alleen vandaag maar altijd, is het goed te beseffen om deze jongeren in herinnering te brengen die niet toegaven en het land terug naar democratie leidden met hun actie. De jeugd droeg toen resoluut en ondubbelzinnig bij tot het herstel van vrijheid en legaliteit in ons land, en onze dankbaarheid aan hen blijft daarom bestaan.

Hoe moeten we echter dat moedige en eervolle voorbeeld eren? Met de bescherming van democratie en de naleving van haar regels. Want democratie zonder regels en wetten niet overeind blijven, en kan alleen worden verwond en in diskrediet worden gebracht van binnenuit. Wat kan het geheel van democratische burgers van dit land voornamelijk verwachten, of heeft het recht om te verwachten? Die burgers die van oudsher de kinderen van het volk ondersteunden en de instelling van de openbare universiteit als haar hoogste uitdrukking, waarvoor allen verantwoordelijk zijn in haar evolutie? [BT – wollig nietszeggend taalgebruik lijkt de man eigen]. Dat is een praktische ondersteuning in elk opzicht. Het is voor iedereen duidelijk dat de huidige situatie niet de kansen biedt die de Griekse universiteiten verdienen. Opeenvolgende schokken van financiële tekorten en bezuinigingen bij de leidinggevenden, naast de oude intrinsieke en verworven zwakheden en mislukkingen hebben de Griekse openbare universiteit tot een kritiek punt gebracht. De houding van de staat is vaak onhandig en soms bijna onverschillig. De universiteit wordt niet behandeld als een belangrijke motor van de ontwikkeling van het land, maar, heel kortzichtig, als een belonende investering van dringende behoeften op korte termijn.

Ondanks dat ze gewond is, heeft de Griekse openbare universiteit de taak om belangrijke en internationaal erkende vruchten af te leveren die aan de vooruitgang van het land bijdragen, onder een fundamentele voorwaarde: dat ze kan functioneren. Eender welke onderbreking van de levering van diensten helpt daarin niet, zelfs op van een dag, onder het voorwendsel van al dan niet gerechtvaardigde eisen. Het is geen daad nocht een imitatie van toenmaals heldhaftige acties, maar van extreme onverantwoordelijkheid, om de werking van de universiteit te verhinderen door de inmiddels beruchte “kraakacties”. Deze acties zijn in tegenspraak met elke notie van democratische logica en zijn door de jaren heen uitgegroeid tot nog maar eens een andere gevaarlijke eigenaardigd van ons land. Een minderheid van studentengroeperingen wendt uitgevonden democratische processen voor, het zijn voorbijgestreefde regisseurs van van een virtuele studentendemocratie, jarenlang omgeven met een fictieve mantel van de democratische legitimiteit die aandringen aan op het spelen van een sleutelrol in de instellingen voor hoger onderwijs. Wie het aandurfde om deze praktijken aan de kaak te stellen en op de ernstige gevolgen ervan te wijzen (in puur educatieve termen maar ook in economische termen) werd gemakkelijk gestigmatiseerd als een reactionaire, een junta-aanhanger of iets dergelijks. De verlamming van de universiteiten werd meedogenloos gepresenteerd als een vooruitgang in hun strijd die geen enkele belemmering tolereerde.

Het is duidelijk dat het Griekenland en de universiteiten van 2014 niet langer tegenpolen zijn van de geest en de eisen van de Polytechnio in 1973. De positie van een oprechte wens tot het herstel van de democratie en de steun van de kennis als hulpmiddel tot verlichting van het volk, is in de handen van een aantal trieste zogenaamde nakomelingen van deze strijders verworden tot een ontsporing van reële democratische processen. Ze zijn niet geïnteresseerd in een echte dialoog, noch in elke vorm van het samen zoeken naar oplossingen voor echte problemen. Ze schreeuwen dus ze bestaan, ze belemmeren dus ze besturen, terwijl het hoger onderwijs maar voor zichzelf moet zorgen, als het van hen afhangt.

Het is dan ook een verplichting van de universitaire overheid die rechtmatig verkozen is, om de situatie van de instellingen te verbeteren, en om een einde te maken aan deze onaanvaardbare situatie. De Universiteit van Athene doet een beroep op de meerderheid van de studenten, de staat en de Griekse samenleving om te helpen in deze richting. Onder democratische omstandigheden kan een bezetting niet worden getolereerd, noch de gewelddadige inbeslagname van de campus van de universiteit (met het constante risico op schade zoals herhaaldelijk gebeurd is in het verleden), noch natuurlijk de vervalsing van de democratie op verschillende manieren, maar precies in de geest van de Polytechnio van 1973 is het een voplledig rationeel verzoek om de democratie te herstellen. Van haar kant, zal het rectoraat van de Universiteit van Athene aan de individuele faculteiten regelamtige elektronische referenda voorleggen per departement, om zo uiteindelijk de meerderheid van de studenten de mogelijkheid te geven om direct te beslissen over het respectievelijk stopzetten van de lessen wat door sommigen wordt opgelegd. De democratische meerderheid moet via moderne middelen de mogelijkheid krijgen om te praten en om over haar lot te beslissingen door daar zelf verantwoording voor te nemen. De stopzetten van de routine van ondemocratische praktijken is niet de weg van elke vorm van geweld binnen de universitaire gebouwen, maar enkle de strikte toepassing van de wetgeving van een democratische staat. Het is de plicht van ons allen om die te ondersteunen met liefde en moed. Anders kan de grap zich ontwikkelen tot een fataal en slap drama.

De frequente bezettingen van de campus waren al langer een doorn in het oog van velen, ook van studenten. De wil van de leiding van de studentensyndicaten werd opgelegd, en velen die in die syndicaten zaten, waren zogenaamde eeuwige studenten. Maar wat Fortsakis hier voorstelt, is de complete afschaffingen van de syndicaten, en dat ligt wel erg gevoelig in Griekenland. De universiteit als een testcase voor de rest van de samenleving, waar onder druk van de trojka het hele syndicalisme op de helling staat. De frequente misbruiken van de syndicaten wordt als een verrechtvaardiging ingeroepen om het hele systeem maar gewoon op te doeken.

De roep van Fortsakis klinkt een beetje hypocriet. De man zelf, is flink opgeklommen in de syndicale beweging van de studenten van Nea Dimokratia, die DAP wordt genoemd. En Fortsakis wordt nu ook gezien als een uitvoerend orgaan van de politiek van premier Samaras. De man is verkozen als rector zonder inspraak van de studenten. Hij is niet alleen rector, maar ook adviseur voor de verkoop van het Hellinikon-complex, de oude luchthaven van Athene, zeg maar. Het complex dat voor een belachelijk lage prijs is verkocht aan de oligarch/reder Spyros Latsis. Tevens is Fortsakis voorzitter van de Raad van Toezicht bij NERIT, de staatstelevisie die als een spreekbuis van de regering wordt gezien. Verschillende leden zijn al opgestapt uit die Raad van Toezicht, omdat ze vinden dat de overheid zich te veel bemoeit met het werk van de omroep.

Je zou dus kunnen argumenteren dat de rector van de Universiteit van Athene geen onbesproken figuur is, en dat er achter zijn aankondiging (die hij nota bene opent met een verwijzing naar Marx) meer steekt. Overigens kondigt Fortsakis vandaag aan dat hij de contracten van 150 leden van het ondersteunend personeel in de Universiteit niet zal vernieuwen. Daarmee voert hij de wens van de overheid uit, iets waar zijn voorganger Theodosis Pelegrinis (die zich in het SYRIZA kamp situeerde), zich steeds hardnekkig had tegen verzet.

Het blijft nog steeds wachten op de eerste echte onafhankelijke rector in een Griekse universiteit.