Het is alweer een tijd geleden dat ik hier nog iets heb gepost, maar mijn programma zat eivol. Dingen genoeg om over te schrijven, maar ik heb het idee dat ik voortdurend achter de actualiteit aan hol. De actualiteit die ik wel kan volgen, is die in mijn achtertuin. Sinds ongeveer 10 dagen zitten vluchtelingen en migranten vast in de terminals van de ferryhaven in Piraeus. Tot voor 2 weken vertrokken er nog bussen naar het grensplaatsje Eidomeni, maar ondertussen laat de overheid die bussen niet meer vertrekken. Het heeft ook weinig zin, want sinds Oostenrijk zijn grens heeft gesloten voor vluchtelingen, heeft een domino-effect er toe geleid dat de voormalige Joegoslavische Republiek van Macedonië nu enkel nog vluchtelingen uit Syrië en Irak door laat. En dat slechts met mondjesmaat. Vandaag zitten ongeveer 12.000 mensen vast aan de grens, in mensonwaardige omstandigheden.

Vluchtelingen zijn welkom in Piraeus

In de haven van Piraeus is de situatie enigszins beter. In de terminals E1, E2, E3, E6, E7 en in de stenen opslagplaats (die wel eens terminal E 1,5 wordt genoemd) zitten om en bij de 2.000 mensen vast, maar ze hebben daar tenminste een dak boven hun hoofd. De overheid heeft de haven liever vrij voor het normale passagiersverkeer, maar dat is in de gegeven omstandigheden onmogelijk. De opvangkampen van Elaionas en het nieuwe kamp van Schisto zitten vol. Op de betonnen vloeren van de terminals, liggen de dekens van het UNHCR uitgespreid en families zitten doelloos voor zich uit te staren. Ik zie voornamelijk jonge gezinnen met kleine kinderen. En kinderen doen wat ze normaal gezien altijd doen: spelen.

Tegelijkertijd rijden vrijwilligers af en aan, om voedsel en medicijnen te brengen. Grieken die zelf nauwelijks rond komen, rijden naar de supermarkt, kopen voedsel en delen het uit aan de mensen “die het nog meer nodig hebben dan wij”. Het is werkelijk overweldigend om de reactie te zien. Ik ben zelf betrokken geweest bij de Παμπειραϊκή Πρωτοβουλία γιθα τους Πρόσφυγες sinds eind september, maar ondertussen is de Griekse bevolking zo veel bewuster geworden en komt de hulp van overal. Er zijn ook permanent vrijwilligers van het buitenland te zien in de haven. Mensen van de Hulpkaravaan Naar Griekenland of het Zwitserse Projekt Soup-Port zijn permanent aanwezig.

Tenten in de stenen opslagplaats van E1,5. Hier zou niemand mogen overnachten	Terminal E1
Vrijwilligers delen voedsel uit vanuit de koffer van de wagen	Achter Terminal E1 is er heel wat voedsel bij mekaar gebracht
Vluchtelingen bouwen beschutting tegen de elementen in de haven	Vluchtelingen zoeken beschutting tegen de regen onder een aanhangwagen

Sanaa, moeder van 5. Zeer ongerust.

Het is opvallend hoe rustig en gemoedelijk de sfeer eigenlijk is. Mensen komen naar je toe om met je te praten, in heel gebrekkig Engels. Soms is er ook wel paniek en verdriet. Sanaa, een moeder van vijf, is radeloos omdat ze weet dat ze de grens niet over zal kunnen. Haar paspoort is onderweg gestolen, ze heeft enkel een papier van de hotspot op Lesbos. Haar man zit in de gevangenis in Syrië. Haar huis is gebombardeerd en ze wil enkel haar kinderen in veiligheid brengen. De vrijwillgers kunnen haar enkel een knuffel geven. Een Syriër die al jaren in Griekenland woont, doet dienst als tolk. Wanneer hij zegt dat de grens met “Makdoun” gesloten is, geloven de meesten hem niet. Eigenlijk zou je verwachten dat iemand van de overheid dat daar helder komt verklaren, maar je ziet helemaal geen afgevaardigden van de overheid in de haven. Er is weliswaar havenpolitie, maar dat is het zo wat.

Toen ik er met de VRT-ploeg was afgelopen maandagavond, stond vriendin Shereen naast me (zij helpt de ploeg ook met allerlei regelingen). Ze is half-Egyptisch, dus spreekt een mondje Arabisch. De Syrische kinderen konden dus een beetje met haar communiceren. Al spelend kwamen ze naar haar toe, en zegden hoe ze heetten. Dan volgde er in het Engels “you are beautiful” en Shereen kreeg een kus van hen. En dan gingen ze kinderen verder spelen. Kinderen blijven kinderen.

Een jongetje uit Syrië slurpt hete thee terwijl zijn broertje toekijkt	Jongetjes uit Afghanistan komen me begroeten in de “stenen opslagplaats”
Kinderen uit Syrië aan Terminal E1	Touwtje springen met de vrijwilligers die de kinderen bezig houden
Een kind speelt me zeepbellen aan Terminal E1	Een jong meisje uit Syrië staart doelloos voor zich uit op de kade. Op de achtergrond, de Hellas Liberty.

De oude luchthaven van Athene. Een sprekend beeld van (niet enkel Grieks) verval

Af en toe komen er stadsbussen op de kades, die mensen elders naartoe moeten brengen. Alleen wordt niet gezegd waarheen. Een jonge Syrische vrouw komt naar me toe en vraagt waar de bussen naartoe rijden. “A camp?”, vraagt ze met angst in de ogen. Het is duidelijk: niemand wil naar iets wat ook maar op een kamp lijkt, want dat betekent voor hen dat ze daar vast komen te zitten. Toch slaagt de havenpolitie er in om een aantal Afghanen op de bussen te zetten (de Syriërs verkiezen om in de haven te blijven: zij hebben de hoop dat ze misschien nog de grens over kunnen en dat ze met een bus naar het noorden kunnen). Hen wordt verteld dat ze naar betere accommodatie worden gebracht, waar er ook beter eten voor hen is. Of dat waar is, durf ik te betwijfelen. De meeste Afghanen worden namelijk naar de oude luchthaven van Elliniko gebracht. Daar zit het stadion van hockey al helemaal vol, maar nu worden er ook mensen ondergebracht in de oude luchthaventerminal. Of het eten, dat door het leger wordt gekookt, beter is dan dat van de vrijwilligers, is niet zeker. Beelden tonen de erbarmelijke omstandigheden in de oude luchthaven.

Achtergelaten dekens op de oude luchthaven van Athene. De derde wereld is niet veraf.

In die oude luchthaven mag je niet binnen. Dat betekent niet dat het om een gesloten kamp gaat: de vluchtelingen mogen vrij in en uit. Wat sommigen onder hen een week geleden ook deden: ze stapten allemaal op uit de luchthaven, uit protest tegen de slecht omstandigheden daar, en begonnen te stappen langs de kustweg in Athene. Een onwaarschijnlijk zicht. Hoewel ze zegden dat ze desnoods te voet naar Eidomeni zouden gaan, stapten ze terug naar de haven. Diegenen die er blijven, hebben nauwelijks toegang tot toiletten. De overheid heeft een paar chemische toiletten op het domein geplaatst. Maar douches zijn er niet, en de afgelopen week zagen we mensen zich wassen in zee. Ongelofelijk.

In de haven werd er de voorbij dagen gevreesd voor epidemies of in ieder geval ziektes. Zelf ben ik donderdag beweken aan een keelontsteking. Of ik die heb opgelopen in de terminals, weet ik niet, maar ik blijf er nu even weg tot ik hersteld ben. De voorbije weken riepen vrijwilligers via de sociale media op om medicijnen te brengen, maar de laatste dagen zien we gelukkig eindelijk het Rode Kruis, de stichting Smile of the Child, Médecins du Monde en andere organisaties in de haven om de eerste zorgen toe te dienen.

Het Rode Kruis is (eindelijk) aanwezig in de haven	Dokters van de Wereld zijn hoe langer hoe meer actief in Griekenland
Smile of the Child – met hun eigen ziekenboeg	De Zwitserse organisatie Remar is ook ter plaatse

De Griekse overheid is ondertussen in allerijl nieuwe opvangplaatsen aan het klaarmaken voor de vluchtelingen. Probleem is: je weet niet hoe veel plaatsen er nodig zijn. Er blijven steeds maar mensen aankomen op de Griekse eilanden (op dit ogenblik wachten meer dan 5000 mensen om naar het vasteland te worden overgebracht). Minister voor Migratie Mouzalas vermoedt dat we in maart nog 70.000 mensen zullen moeten opvangen. Op dit moment zitten er naar schatting 34.000 mensen vast (cijfers van 4 maart).

Nu het probleem van de vluchtelingen acuut is geworden, wordt er eindelijk ook meer aandacht aan besteed in de Griekse media. Zo lang Griekenland een transitland was, leken de vluchtelingen geen interessante materie. Maar nu wil iedereen op het plaatje. Kerkleiders, bekende Grieken, politici en oligarchen streden om een plaatsje in het voetlicht. Maandenlang hebben we ze niet gezien, maar afgelopen week maakten ze hun opwachting in de haven. Camera’s er bij en hup, met een vluchtelingenkindje op de arm. Op de foto ziet u onder andere (vlnr) Eurovision-fenomeen Sakis Rouvas, dokter Giorgos Patoulis (van de gouden foto, herinnert u zich nog?), oligarchenvrouw Marianna Vardinoyianni (UNESCO goodwill ambassador en lid van een van de rijkste families van Griekenland) en daar achter een bende priesters, met net achter de geblondeerde lokken van Vardinoyianni de Metropoliet van Piraeus, Serafim, die bekend staat om zijn afkeer van alles wat niet Grieks is. Rechts, met korte grijze haren, de burgemeester van Piraeus, Yiannis Moralis, die komt aangeven dat zijn baas, die andere oligarch Vangelis Marinakis, bereid is om duizenden maaltijden klaar te maken voor de vluchtelingen. Wat een filantropie! Ondertussen zijn de camera’s weg, en zijn enkel de vrijwilligers gebleven.

En de vluchtelingen? Die blijven voorlopig in Athene. Vandaag zijn nog eens meer dan 1500 nieuwe vluchtelingen aangekomen in de haven. En op de eilanden blijven ze ook maar toekomen. De patrouilles van Frontex en NAVO halen weinig uit, als tenminste het doel was om de stroom te doen stoppen. De NAVO schepen mogen trouwens niet eens de Turkse wateren in, dus vluchtelingen terug op de Turkse kust afzetten, is er zeker niet bij. Ondertussen heeft minister van migratie Mouzalas gezegd dat Griekenland zich moet klaarmaken om zeker 70.000 vluchtelingen op te vangen. Angela Merkel wil dat het land er 50.000 opvangt (een paar weken geleden was dat nog 20.000). Ik vermoed dat de vluchtelingentop morgen best wel rumoerig zal worden.