Op 14 juni zinkt de Adriana naar de zeebodem op ongeveer 50 mijl buiten de kust van Pylos, een dorpje in het zuidwesten van Griekenland. De Griekse kustwacht weet 104 opvarenden te redden, en 81 doden werden geborgen. Vermoedelijk waren er 750 mensen of meer aan boord, wat het dodental tot meer dan 600 kan doen oplopen. Hoeveel mensen er precies zijn verdronken, zullen we wellicht nooit te weten komen. De gammele vissersboot ligt wellicht op het diepste punt van de Middellandse Zeebodem.

Er is al heel wat inkt gevloeid over de scheepsramp en het is zeker niet mijn bedoeling om dat bijna een maand na datum nog eens te herkauwen. Zoals het er nu naar uit ziet, zou de boot gezonken zijn nadat de Griekse kustwacht een touw had gegooid en geprobeerd had om het schip te slepen. Dat maneuver zou erg ruw zijn gebeurd, waardoor de boot is gaan wankelen en is gekapseisd. Of dat echt is gebeurd, is op dit moment moeilijk te bewijzen, maar misschien biedt het artikel van We Are Solomon hier onder wel enig inzicht.

Under the unwatchful eye of the authorities’ deactivated cameras: dying in the darkest depths of the Mediterranean

Wat mij is bijgebleven, zijn de halve waarheden en de onduidelijkheden in de verklaringen van de Griekse kustwacht. Aanvankelijk zei die dat de vluchtelingen op de boot niet wilden geholpen worden en dat de patrouilleboot daarom vanop een afstand de Adriana in de gaten hield. Sowieso wist iedereen op die boot dat de Griekse kustwacht aan pushbacks doet, dus de angst om weggesleept te worden in de tegengestelde richting, zal zeker reëel zijn geweest. Ze opvarenden zouden alle hulp hebben afgewezen, maar die versie van de feiten klopt niet met wat NGO’s zeggen: de opvarenden zouden wel degelijk een om hulp hebben gevraagd en het internationale noodnummer 112 hebben gebeld. Ook hier weer meer info:

“They are urgently asking for help”: the SOS that was ignored 

De Griekse kustwacht beweerde aanvankelijk ook dat ze niet hadden geprobeerd de boot te slepen. Die versie is pas aangepast nadat Alexis Tsipras in Kalamata met de overlevenden (die toen ver uit de buurt van de pers werden gehouden) is gaan praten. In gesprekken maakten de overlevenden gewag van een touw dat werd gebruikt om te slepen. Dat touw is dan in de verslagen van de kustwacht beginnen opduiken.

Heel opvallend ook in het hele verhaal: er is geen beeldmateriaal van de scheepsramp. De Griekse kustwacht stuurde zijn duurste patrouilleschip naar de plaats waar de Adriana lag te dobberen en de bemanning zou vergeten zijn om de camera aan te zetten. Eerder was de vissersboot al door een drone van Frontex opgemerkt, maar toen het Europese agentschap vroeg of de Griekse kustwacht hulp nodig had bij de reddingsoperatie, werd de drone weggestuurd naar een ander incident met bootvluchtelingen nabij Kreta. En de schepen die in de buurt lagen, werd allemaal order gegeven om op te krassen. Het lijkt wel alsof de kustwacht geen pottekijkers wilde. Waarom niet?

De opvarenden hadden bijna allemaal smartphones waar wellicht beelden op stonden van de (mislukte) reddingsoperatie. Die smartphones zijn allemaal in beslag genomen door de Griekse politie en niemand weet waar ze zijn.

De Griekse openbare aanklager van het Hooggerechtshof, Isidoros Dogiakos, heeft een gerechtelijk onderzoek naar de scheepsramp bevolen en heeft uiterste geheimhouding gevraagd. Misschien klinkt de naam Dogiakos u nog bekend in de oren: zijn naam kwam ook al ter sprake in het stuk dat ik schreef over de treinramp in Tempi.

Dogiakos is ondertussen met pensioen en wat er met de gerechtelijke onderzoeken gebeurt, is op dit moment niet geweten.

Ondertussen mochten de Griekse media weer voluit gaan. Regeringslid Angelos Syringos mag op de televisie de Griekse kustwacht komen verdedigen die aarzelde om hulp te bieden omdat er gewapende mensen aan boord zouden zijn geweest. De journalist die tegenover hen ziet, laat dat gewoon passeren en vraagt niet eens waar Syringos die informatie vandaan heeft.

En dan was er Tatian Stefanidou, die een uitzending presenteert die beweert een journalistieke inslag te hebben. Een paar dagen voor de scheepsramp waren en in Griekenland 3 mensen gestorven (onder hen een toeriste) omdat een ziekenwagen ofwel onbeschilbaar was, ofwel te laat kwam (ondertussen staat de teller na dergelijke incidenten al op 7 doden). Stefanidou ziet op de beelden dat er 10 ziekenwagens op de kade in Kalamata staan voor de overlevenden en merkt op dat we een tekort aan ziekenwagens hebben. “Wat moeten de mensen in de omliggende dorpen nu doen?”, zo zegt ze ongemoeid op prime time tv. Een perfect voorbeeld van het naar onderen schoppen. Want die tekorten zijn er niet omdat er vluchtelingen aanspoelen.

Proto Thema, de krant met de grootste oplage in Griekenland, publiceert ondertussen een bericht waarin staat dat er 9 Egyptenaren zijn opgepakt op verdenking van mensensmokkel en dat hun bekentenissen heel erg gelijkend zijn. Er worden zelfs zinnen uit hun bekentenis afgedrukt. Hoe komt Proto Thema dat te weten wanneer er geheimhouding met het onderzoek is gemoeid? Of lekt justitie bewust berichten om de overlevenden in een slecht daglicht te stellen?

Een kennis van me werkt voor de Engelstalige versie van Kathimerini, die vaak door internationale journalisten wordt gebruikt als betrouwbare nieuwsbron. De Ekathimerini, zoals die heet, neemt vaak artikels over van internationale persbureau’s. Op 30 juni publiceert Reuters dit artikel over de scheepsramp waaruit blijkt dat de Adriana is gezonken nadat de Griekse kustwacht de boot begon te slepen. Op de redactie werd gezegd dat de hoofdredacteur de richtlijn had gegeven om dit artikel van Reuters niet over te nemen in de krant.

Het geeft de algemene sfeer in de Griekse media wel een beetje weer: in de grote kranten en op de televisiezenders kom je nauwelijks iets te weten over de scheepsramp. Het zijn de internationale media die zich met het thema bezig houden en die belangrijke updates publiceren. Hier is een kleine greep:

• Associated Press
• Le Monde
• Egyptisch Online magazine Mada (echt het lezen waard)
• Politico
• New York Times
• BBC
• The Washington Post
• Nog een keertje New York Times
• En nog een keertje The Washington Post
• Al Jazeera

Maar wat doen die media er allemaal toe, wanneer je in Griekenland op MEGA TV de eminente journalist (ik ben sarcastisch, ok?) Giannis Pretenteris hebt die gisteren in een nieuwsuitzending de beelden van een thermale camera van de kustwacht analyseert waarbij je zou zien dat de Adriana wankelde toen hij naast een groot vrachtschip lag van waaruit proviand of water naar beneden zou worden gegooid. Dat zou voor de heer Pretenteris voldoende bewijs zijn dat de boot niet is gezonken na een mislukte sleepoperatie van de Griekse kustwacht. Pretenteris legt ons niet uit hoe hij aan die beelden is gekomen terwijl de Griekse kustwacht beweert dat ze geen opnames heeft. En mocht ze die al hebben, dan liggen die op de tafel van het gerechtelijk onderzoek, dus hoe komt een journalist daar aan? Pretenteris gaat ook voorbij aan de tijdscode op de beelden die een tijd aangeven lang voor de Adriana naar de zeebodem zonk. Maar feiten doen er allemaal niet toe, zo lang de indruk maar gewekt wordt dat de Griekse kustwacht niets te verwijten valt.

En wat betreft het uit de wind zetten van de kustwacht: voormalig minister van Asiel en Migratie Notis Mitarakis kan het ook bruin bakken. Hij heeft een artikel uit UNCLOS gevonden waaruit zou blijken dat de Griekse kustwacht het recht niet heeft om een reddingsoperatie uit te voeren in Internationale Wateren (en de Adriana zou zich nog niet in Griekse wateren hebben bevonden).

Ik vermoed dat Frontex er een andere mening op nahoudt, maar die zal niet in het openbaar op een confrontatie met de Griekse autoriteiten aansturen.

Maar 1 ding is zeker: Griekenland voert een grensbeleid dat heel er lijkt op wat Thanos Plevris (minister van Openbare Gezondheisdzorg tot vorige maand) beschreef bij een nationalistische viering in 2011, toen hij nog lid was van de extreem-rechtse partij LA.O.S. (een partij die bijna helemaal is opgegaan in Nea Dimokratia).

“Het migratieprobleem kan worden opgelost op 2 manieren, die stilaan hardop moeten worden gezegd. De eerste manier is grensbewaking, en laten we duidelijk maken wat we bedoelen. Grensbewaking bestaat niet als er geen verliezen zijn. En om me zo begrijpelijk mogelijk uit te drukken: als er geen doden vallen. [applaus]. Bij grensbewaking verwachten we doden. En ten tweede, diegenen die hier zijn, volgen de logica van de ontmoediging. Ik geloof niet echt in Dublin [de Dublin akkoorden] en de islam zal hier binnenvallen, in hartje Europa en in hartje Griekenland. We willen er voor zorgen dat ze niet komen. Daarom: als je hier bent, krijg je geen sociale zekerheid, geen eten, geen drinken, je zult niet naar een ziekenhuis kunnen gaan en je zult tegen mensen in Pakistan zeggen, we hebben het hier slechter dan in Pakistan… Als ze het hier niet slechter hebben, zullen ze komen. Ze moeten het hier veel erger hebben. De hel moet voor hen een paradijs lijken in vergelijking met hoe ze het hier zullen hebben.”

Ik denk dat we kunnen stellen dat dit bijna het beleid van de laatste jaren beschrijft.