In het voorjaar van 2022 kwam aan het licht dat de Griekse inlichtingendienst ΕΥΠ de telefoon afluisterde van een aantal journalisten. Thanasis Koukakis maakte diepgravende reportages over de financiële sector in Griekenland, en Stavros Malichoudis, die schrijft voor het collectief Reporters United – een groep van onderzoeksjournalisten – hield zich vooral bezig met de vluchtelingenproblematiek. Koukakis zou ook de spyware Predator op zijn telefoon hebben gehad.

Een paar maanden later werd duidelijk dat niet enkel journalisten werden afgeluisterd, maar ook PASOK oppositieleider Nikos Androulakis. Bewijsmateriaal is er niet meer, want een paar dagen nadat de zaak aan het licht komt, blijkt de inlichtingendienst met nieuwe systemen te werken waardoor de oude bestanden niet meer bruikbaar zijn (sic). Sindsdien komen steeds meer gevallen aan het licht van hooggeplaatste figuren die werden afgeluisterd, zoals ministers van de huidige regering, het hoofd van de Griekse strijdkrachten en zo meer.

Even vermelden dat de controle over de Griekse inlichtingendienst rechtstreeks onder het politieke kantoor van premier Mitsotakis valt. Het was een van de eerste wetswijzigingen die zijn regering stemde nadat ze in september 2019 aan de macht kwam.

Onder politieke druk stapt Grigoris Dimitriadis, de algemeen secretaris van het bureau van Mitsotakis, op – zogezegd om het toxische klimaat weerwerk te bieden. Dimitriadis is toevallig de neef van de premier, de zoon van zijn zus. Nepotisme is de familie Mitsotakis in geen geval vreemd.

Ongeveer tegelijkertijd stapt ook Panagiotis Kontoleon, het hoofd van de inlichtingendienst, op. Die was persoonlijk door Mitsotakis aangesteld, hoewel hij niet over de juiste kwaliteiten beschikte. Een detail dat weinig aan bod is gekomen in deze zaak.

De voorbije maanden maakte de krant Documento, die duidelijk aanleunt bij de oppositiepartij SYRIZA, er een spel van om elke week met een nieuwe onthulling te komen van weer eens iemand die werd gevolgd door de inlichtingendienst. Afgelopen weekend kopte de krant dat zowel de telefoon van de zus van de Griekse premier, Dora Bakoyianni, als die van haar twee kinderen, burgemeester van Athene Kostas Bakoyiannis en Alexia Bakoyianni. De uitgever van Documento is journalist Kostas Vaxevanis die al wel vaker een luis in de pels is geweest van regeringen van Nea Dimokratia. Hij publiceerde onder meer de lijst Lagarde en werd daarvoor gearresteerd.

Nu is het niet ongewoon dat de Griekse inlichtingendienst mensen afluistert – het gebeurde onder de vorige regering ook – maar sinds Mitsotakis aan de macht is, is het aantal gevallen waar de opheffing van de geheimhouding van telefoons is aangevraagd, spectaculair toegenomen.

Maar hoe regeringskringen reageerden op telkens weer een nieuw schandaal, begint ondertussen wel een beetje aan het belachelijke te grenzen. Een overzicht (geïnspireerd op een artikel van de nieuwssite www.news247.gr).

• 11 april 2022: nadat de Predator spyware gevonden was op de telefoon van journalist Thanasis Koukakis, reageert de regeringswoordvoerder: “In een land als Griekenland, een rechtsstaat, is het ondenkbaar dat een particuliere burger een andere particuliere burger kan controleren.”
• 15 april 2022: Reporters United onthult dat Thanasis Koukakis ook werd gevolgd door de inlichtingendienst om redenen van “nationale veiligheid”. Alweer de regeringswoordvoerder: “Het zou uiterst problematisch zijn voor mij en de regering om te weten of wat je zegt waar is.”
• 5 augustus 2022: Naast de poging tot het afluisteren van de mobiele telefoon van Nikos Androulakis met Predator, blijkt uit het onderzoek van de Griekse autoriteit voor communicatieveiligheid en privacy ADAE bij telecom operators dat de leider van PASOK ook om redenen van “nationale veiligheid” door de inlichtingendienst in de gaten werd gehouden. Er wordt nooit gezegd waarom de oppositieleider een gevaard zou kunnen betekenen voor de nationale veiligheid. Regeringsbronnen zeggen dat ontmoetingen van Androulakis met Chinese ambtenaren als verdacht werden beschouwd. Nog dezelfde dag verandert het excuus. De tweede versie is dat de autoriteiten van Oekraïne en Armenië aan de inlichtingendienst hadden gevraagd om Androulakis af te luisteren. Niets van dit alles is ooit bevestigd.
• 8 augustus 2022: Mitsotakis voelt dat hij de brand zelf moet gaan blussen. Voor een green screen, wellicht vanop een vakantiebestemming (je hoort de cicaden te keer gaan op de achtergrond) spreekt een televisieboodschap uit. Hij omschrijft het volgen van Androulakis door de inlichtingendienst als “formeel voldoende, maar politiek onaanvaardbaar”, en voegt eraan toe dat als hij het had geweten, hij het niet zou hebben toegestaan. Hij gaf niet aan of hij iets zou hebben gedaan als het legaal was geweest.
• Zomer 2022: het afluisterschandaal gaat internationaal. Onder meer The New York Times en Politico publiceren rapporten en opiniestukken over het afluisterschandaal en de rechtsstaat in Griekenland. De regering, via de regeringswoordvoerder, tot internet trollen, beweren dat degenen die de stukken schrijven, leden van oppositiepartij Syriza zijn.
• 6 september 2022: Een dag voor de de parlementaire onderzoekscommissie over de afluisterpraktijken samenkomt, zegt Dora Bakoyannis (de zus van de premier en tevens parlementslid) op de openbare omroep ERT (die eveneens onder de controle van het bureau van de premier valt) dat de zaak ernstig is: “Iedereen die de geheimhouding schendt, zal een misdrijf ten laste worden gelegd en 10 jaar gevangenisstraf krijgen”. Vreemd voor iemand die niet tot de wetgevende macht behoort, maar in Griekenland kan dat.
• 7 november 2022: het is tijd om aan schadebeperking te doen. Premier Mitsotakis geeft een exclusief interview aan zijn favoriete journalist die in het verleden al meermaals interesse liet blijken voor de culinaire gewoontes van de Mitsotakis-telg. Vanuit de ambtswoning van de premier, niet vanuit een nieuwsstudio. Mitsotakis is kategoriek wanneer de journalist hem vraagt over het afluisterschandaal: “Dit is een ongelooflijke leugen. We hebben een publicatie waarin een reeks namen worden genoemd van mensen die zogenaamd onder toezicht stonden, zonder enig bewijs dat dit ook daadwerkelijk gebeurde.”
• 9 december 2022: Europarlementslid Eva Kaili wordt in Brussel gearresteerd. Regeringsfunctionarissen in Athene maken van de gelegenheid gebruik om te zeggen dat de Belgische autoriteiten haar gesprekken afluisterden, en proberen zo te argumentaren dat het daarom legitiem is om politieke figuren in de gaten te houden. De Belgische autoriteiten ontkennen dat Kaili’s telefoon wordt afgeluisterd. Maar zelfs als dat het geval zou zijn, is het bovenstaande argument misleidend, want in Griekenland wordt politiek toezicht uitgeoefend om niet nader omschreven redenen van “nationale veiligheid”, terwijl er bij Eva Kaili wel een duidelijke reden was: ze werd beschuldigd van een specifieke strafzaak van omkoping.
• 14 januari 2023: Kyriakos Mitsotakis geeft commentaar op een publicatie dat controles van de Griekse autoriteit voor communicatieveiligheid en privacy ADAE bij providers van mobiele telefonie bevestigen dat zes personen op institutionele topposities, waaronder een minister en generaals van de strijdkrachten, werden gevolgd door de inlichtingendienst . “Ik ken de specifieke onthullingen niet, ik ben er niet over geïnformeerd. Daarom kan ik geen commentaar geven. Maar ik kan u zeggen dat er van tijd tot tijd veel is geschreven en gehoord, wat tot op heden niet is gestaafd.
• 15 januari 2023: De krant Documento schrijft dat het hoofd van de Griekse strijdkrachten door de inlichtingendienst werd gevolgd. De regeringswoordvoerder: “De ondermijning van onze strijdkrachten door SYRIZA – met ongedocumenteerd en volkomen onbetrouwbaar materiaal uit gelekte netwerken – gaat veel verder dan onverantwoordelijkheid en opportunisme en grenst aan het veroorzaken van ernstige schade aan het land.”
• 16 januari 2023: Een dag later is de regeringswoordvoerder niet meer zo categoriek over het afluisteren van het hoofd van de strijdkrachten: “noch de regering, noch de premier heeft deze befaamde rapporten van de inlichtingendienst ontvangen.”
• 17 januari 2023: Het hoofd van de onafhankelijke Griekse autoriteit voor communicatieveiligheid en privacy, Christos Rammos, vraagt in een brief om het Parlement te informeren over zaken van openbaar belang. Parlementsvoorzitter Konstantinos Tasoulas (lid van de regerende partij) zegt dat dit niet voorzien is in de regels: “Mensen nodigen zichzelf niet uit. Het Comité voor Instituties en Transparantie nodigt uit.”
• 25 januari 2023: Oppositieleider Alexis Tsipras bezoekt de onafhankelijke Griekse autoriteit voor communicatieveiligheid en privacy en wordt ingelicht over de zes personen die door de inlichtingendienst werden gevolgd. De regeringswoordvoerder legt een lange verklaring af. Hij verklaart dat “de afluisterpraktijken niet bekend waren bij de premier” en spreekt opnieuw van “vuile netwerken”. Staatsminister Giorgos Gerapetritis zegt in een interview met SKAI dat de voorzitter van de autoriteit drie en een half jaar lang nooit met de premier heeft gesproken. Op dezelfde dag antwoordt Rammos: “De premier heeft nooit gevraagd om mij te ontmoeten. De premier heeft me niet gevraagd hem te ontmoeten. Ik had twee vergaderingen op eigen initiatief met de minister van Justitie.”
• 25 januari 2023: Alexis Tsipras onthult in het Parlement de zes personen op institutionele topposities die om redenen van “nationale veiligheid” door de inlichtingendienst werden gevolgd. De volgende dag vraagt de regeringswoordvoerder zich naast de “vuile netwerken” enz. af of Tsipras toestemming had om de persoonsgegevens van de zes te lekken.
• 25 januari 2023: Kyriakos Mitsotakis zegt vanuit Kreta over Christos Rammos, het hoofd van de Griekse autoriteit voor communicatieveiligheid en privacy. “Wat betreft de voorzitter van de onafhankelijke autoriteit, die plotseling vaandeldrager van SYRIZA is geworden, zullen we in de loop van de tijd zien hoe onafhankelijk hij en zijn collega’s zijn.” Functionarissen van de regerende partij en een deel van de regeringsgezinde pers hebben het op Rammos gemunt. Hij wordt “loopjongen en vijfde colonne van SYRIZA” genoemd en ook een “verborgen aas in de mouw van SYRIZA”. Voormalig minister van Justitie en Financien, Evangelos Venizelos, laat van zich horen: “De briljante gerechtsambtenaar Christos Rammos, die dezer dagen aan een lastercampagne wordt onderworpen, werd niet door SYRIZA, maar door PASOK voorgedragen voor het voorzitterschap van de ADAE. Ikzelf heb de toenmalige voorzitter van het Parlement gebeld om het idee van zijn selectie voor te stellen.”
• 27 januari 2023: Het laatste deel van de sage is afgelopen vrijdag toegevoegd in een debat in het Pralement nadat de oppositiepartij SYRIZA een motie van wantrouwen tegen de regering had ingediend. Kyriakos Mitsotakis gaf, na drie dagen van tegenstrijdige argumenten van ministers en parlementsleden, de geldigheid van de bevindingen van de autoriteit voor communicatieveiligheid en privacy toe: “Volgens de geldende wet worden de vermeende afluisterpraktijken alleen problematisch als de inlichtingendienst zich niet aan de bepalingen hield. Bevat het dossier dat u heeft ontvangen, mijnheer Tsipras, dergelijke gevallen? Verwijst de heer Rammos naar de wettigheid van de afluisterpraktijken? Ja of nee? Deze waren legaal. Laten we daar duidelijk over zijn. Waarom zegt Mr. Rammos niet iets anders?” Applaus op de banken van de regeringspartij. De regering overleeft de motie van wantrouwen maar moet nu met dit hele verhaal naar de kiezer stappen.

Je zult maar regeringswoordvoerder zijn en je in al deze bochten moeten wringen. Ex-journalist Ioannis Oikonomou doet het nu al een hele tijd, maar hij is al de vierde woordvoerder, want zijn voorgangers hadden het moeilijk om het onverdedigbare (zoals Mitsotakis die tijdens de lockdown zijn eigen regels overtreedt) te verdedigen.