Een paar dagen geleden was Belgisch staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken op bezoek in Griekenland. Hij bezocht er het vluchtelingenkamp op Kos een paar dagen voor de zware aardbeving er toesloeg. Francken wilde kijken of hij asielzoekers vanuit België kon terugsturen naar Griekenland onder de zogenaamde Dublinregels, die zeggen dat een asielzoeker die de EU binnenkomt, asiel moet aanvragen in het land van aankomst (tenzij er een sterke band is met een bepaald EU-land). Dat is de voorbije jaren voornamelijk Griekenland of Italië.
De EU-landen hebben een tijd geleden echter besloten om geen asielzoekers terug te sturen naar Griekenland omdat de opvang er niet goed is en omdat de asielprocedure erg traag verloopt. Jaren geleden had Griekenland overigens een erg lage graad van acceptaties, iets waar vanuit Brussel met gefronste wenkbrauwen naar werd gekeken. Ondertussen zijn we een paar jaar verder en de situatie is flink veranderd. Er is nu een Griekse Asieldienst en een bevoegd ministerie, maar tegelijk is het aantal aankomsten in Griekenland enorm toegenomen. Niet dat het een nieuwe fenomeen is: sinds het uitbreken van de Arabische Lente zijn een aantal dictators die de steun hadden van het westen, van het toneel verdwenen. Een deel van deze heersers hield mensen tegen die naar het westen wilden. Die buffer is nu verdwenen. De Europese Commissie besliste eind vorig jaar dat de lidstaten asielzoekers vanaf maart 2017 terug naar Griekenland mogen sturen. Alleen ligt Griekenland eigenlijk dwars: het land wil niet dat er asielzoekers terug worden gestuurd, want volgens officiële cijfers zit Griekenland sowieso al met meer dan 60.000 vluchtelingen en asielzoekers, verdeeld over kampen op het vasteland en op het Griekse eilanden.
Toch wilde Yiannis Mouzalas, de Griekse minister van Migratie, aan Theo Francken laten zien dat Griekenland heel wat vooruitgang heeft geboekt op het gebied van asielaanvragen. Beide mannen zijn in 2016 flink in aanvaring met elkaar gekomen toen Mouzalas op de BBC beweerde dat Francken hem ooit op een diner zou hebben gezegd dat hij wilde dat Griekenland vluchtelingen terug Turkije zou duwen. Griekenland heeft dat in het verleden (onder de vorige regering) gedaan en is daar voor op de vingers getikt. Met de SYRIZA regering, waar Mouzalas deel van uitmaakt, zou het allemaal anders worden. De plooien tussen Francken en Mouzalas zijn ondertussen gladgestreken en beiden spreken elkaar aan met de voornaam.
Yiannis Mouzalas nam zijn Belgische ambtsgenoot dus mee naar Kos, een van de 5 Griekse eilanden (samen met Lesbos, Chios, Samos en Leros) waar de voorbije jaren heel wat vluchtelingen zijn aangekomen. Op de 5 eilanden zijn kampen waarin vluchtelingen zitten die na 20 maart 2016 in Griekenland zijn aangekomen en onder de regeling van de EU-Turkije overeenkomst vallen. De officiële lezing is dat het aantal aankomsten op de Griekse eilanden flink is afgenomen sinds de overeenkomst van kracht is, maar wellicht heeft de gesloten Balkangrens voor een even groot afschrikeffect gezorgd. Desondanks komen er dagelijks nog steeds tientallen mensen aan op de Griekse eilanden.
Dat zorgt voor flink wat overlast en problemen in de kampen, vooral dan op Lesbos en Chios, waar de meeste bootjes aankomen. Op Samos is de situatie iets beter, en op Leros en Kos zou je zelfs kunnen spreken van een relatieve rust. Kos lijkt een modeleiland, en dat was dan ook de reden waarom Mouzalas zijn Belgische collega net daar wilde rondleiden. Er zijn nauwelijks nieuwe vluchtelingen aangekomen op het eiland, en wellicht heeft een en ander te maken met een overeenkomst tussen de Turkse burgemeester van Bodrum en de Griekse burgemeester van Kos, die het erg goed met elkaar kunnen vinden. Dagelijks vinden er boottochten plaats tussen beide plaatsen, die profiteren van het toerisme. Door de drukte, is er ook meer politie aanwezig aan de Turkse kant, wat zeker verklaart waarom er minder mensen vanuit Bodrum naar de overkant varen. Dat kun je niet zeggen van de kuststreek tegenover Lesbos en Chios. Die is dun bevolkt en er patrouilleert ook minder politie. Daardoor geraken meer mensen door de mazen van het net.
Kos dus. Het bezoek leek wat weg te hebben van een PR-oefening van Yiannis Mouzalas om aan Theo Francken te laten zien dat Griekenland de zaken op orde heeft. Dat de situatie in de kampen op Chios en Lesbos volledig out of control is, werd tijdens het bezoek van Francken niet echt gemeld. Misschien had Mouzalas er wel baat bij: hij wil graag dat België zijn asielexperts terug naar Griekenland stuurt. Francken had die in november 2016 teruggetrokken omdat hij vond dat hij hun veiligheid niet kon garanderen. Het was periode waar op Lesbos brand werd gesticht in de kantoren van EASO, de Europese asielorganisatie.
Francken kreeg op Kos een voorbeeldig kamp te zien, waar ongeveer 50 asielexperts iets meer dan 1000 asieldossiers behandelen. Dat is een relatieve luxe in vergelijking met de mensen die op Lesbos of Chios moeten werken. Francken zag ook een Griekse organisatie die les gaf aan vluchtelingenkinderen. Griekse les, want het ziet er naar uit dat Griekenland het voorgeborgte wordt van Europa voor heel wat vluchtelingen. En misschien zullen die er wel nooit meer weg geraken. Mouzalas zelf heeft trouwens ook al toegegeven dat Griekenland er van zal moeten uit gaan dat om en bij de 20.000 vluchtelingen in het land zullen blijven.
Wat zag Francken verder ook nog: het nieuwe paradepaardje van het Europese asielbeleid op de Griekse eilanden: een pre-removal center. Ofwel een state-of-the-art gesloten gevangenis, waarin mensen wiens asielaanvraag is afgewezen, worden opgesloten tot ze terug naar Turkije zullen worden gebracht. Het is het soort gesloten gevangenis waartegen SYRIZA zich altijd heeft afgezet, en waarvan de partij heeft gezegd dat ze die allemaal zal sluiten. Het is niet de eerste bocht van SYRIZA, maar dat is dan weer een ander verhaal. Het pre-removal center is ver verwijderd van het toeristische centrum van Kos en is ook gescheiden van het eigenlijke vluchtelingenkamp. Toen Theo Francken het bezocht, zaten er ongeveer 120 mensen vast en er is plaats voor 500. Mouzalas wil de opvangcapaciteit graag optrekken naar 1000. Bedoeling is eigenlijk om op elk van de 5 Griekse eilanden een dergelijk pre-removal centre te bouwen, maar niet alle eilandbewoners zijn daar voor te vinden. De angst voor rellen en geweld zit er in.
Overigens bestaat er op Lesbos ook een pre-removal centre, maar het is eigenlijk een gesloten ruimte midden in het kamp Moria. Dat zorgt voor spanningen in het kamp zelf, en vaak moeten de zwakke bevolkingsgroepen uit het kamp worden geëvacueerd wanneer er weer eens rellen zijn.
Rellen heeft Theo Francken op Kos niet gezien. Hij heeft een situatie gezien die hij bevredigend vond, en hij zag in het pre-removal center een voorbeeld van hoe het op andere eilanden zou moeten zijn, volgens een van zijn tweets. De staatssecretaris besloot na zijn bezoek om opnieuwe Belgische asielexperts naar Griekenland te sturen. Niet naar de problematische eilanden Lesbos en Chios, maar wel naar Samos, Leros of Kos. Het is nog niet duidelijk waar precies en om hoe veel mensen het gaat. En Yiannis Mouzalas heeft beloofd om 2 van de 8 vluchtelingen vanuit België terug te nemen, van wie duidelijk is dat ze de EU zijn binnengekomen via Griekenland en wiens aanvraag tot asiel is aangevragd na 15 maart 2017. Het zijn mensen die onder de Dublin-regeling vallen. Het gaat eigenlijk om een gebaar van goodwill, want Griekenland wil voorlopig nog geen ander asielaanvragers terug opvangen, na het advies van de Europese Commissie dat ze kunnen worden teruggestuurd naar Griekenland. Het is dus niet zo dat Griekenland nu opeens alle asielaanvragers binnen de Dublin-afspraken zal terug nemen van België. Nochtans leken de krantenkoppen van vorige week daar wel op te wijzen. Voorlopig gaat het om een uniek feit, en het is afwachten hoe het verder zal lopen.
De foto boven dit stuk komt van de Facebook-pagina van Theo Francken en toen de staatssecretaris bij zijn bezoek aan een vluchtelingenklasje in het kamp van Kos.