Afgelopen week overleefde de regering een motie van wantrouwen, die dit keer was ingediend door de oppositiepartijen PASOK, SYRIZA, Nieuw Links (een afsplitsing van SYRIZA) en Plefsi Eleftherias (nog een afsplitsing van SYRIZA, onder leiding van voormalig parlementvoorzitster Zoe Konstantopoulou), samen met 9 onafhakelijke parlementsleden.
Ik schrijf “dit keer”, want een jaar geleden, 1 jaar na de dodelijke treincrash van Tempi, was er ook al eens een motie van wantrouwen ingediend, die destijds eveneens nergens toe leidde. Want eigenlijk kon je vooraf al voorspellen dat de regering de motie zou overleven. Zo werkt democratie namelijk in dit land.
Nea Dimokratia had 151 stemmen nodig tegen de motie van wantrouwen, en haalde doe ook makkelijk, omdat de partij 157 zetels heeft. De partij die de parlementsverkiezingen wint met een bepaald percentage krijgt er meteen 50 bonuszetels bij. SYRIZA had die regeling destijds afgeschaft, maar de regering Mitsotakis heeft ze terug ingevoerd. Anders zou de democratie niet goed werken, aldus de eerste minister.
Uiteindelijk stemden 157 parlementsleden tegen de motie van wantrouwen. Opmerkelijk: voormalig premier Samaras stemde tegen, maar Nea Dimokratia kreeg de steun van 1 onafhankelijk parlementslid.
Tijdens het 3-daagse debat naar aanloop van de stemming hoorden we een premier die oostindisch doof blijft voor de roep van het volk naar gerechtigheid. Mitsotakis, die ooit heeft beweerd dat hij sinds het begin van zijn politieke carrière in 2006 zich voordurende heeft ingezet om Artikel 86 van de grondwet te veranderen, bleek daar afgelopen week niet veel zin meer in te hebben. Dat artikel stelt ministers vrij van vervolgingen voor misdrijven tijdens hun ambtstermijn zonder dat het parlement daarover stemt.
Mitsotakis maakte er een koehandel van: hij riep oppositieleider Androulakis van PASOK op om in te stemmen met een verandering van Artikel 16 van de grondwet om evaluaties van ambtenaren toe te staan in ruil voor veranderingen aan Artikel 86. Het zal allemaal wel kunnen in de democratie die Griekenland is, zeker?
Die democratie zagen we ook in werking in de 5 protesten op de straat afgelopen week. De oproerpolitie trad eens te meer gewelddadig op (ik ga er bewust niet op in), en tijdens het debat beloofde Mitsotakis hen een extraatje van 100 euro per maand omdat hun job zo gevaarlijk is.
In ieder geval zal de regering Mitsotakis verder gaan zoals ze nu bezig is, want dat is de boodschap die Mitsotakis van het protest op de straten had gehoord. En hij kreeg in het Parlement meermaals een staande ovatie van zijn fractie, terwijl manifestanten traangas te verwerken kregen op Syntagma.
En nu we het toch hebben over democratie, wil ik het nog even iets aanstippen over de nieuwe president van de Helleense Republiek: Konstantinos Tasoulas.
Een president dient doorgaans een president te zijn voor alle burgers van het land. Om die reden was het in het verleden de gewoonte dat de regerende partij een oud-politicus van een andere partij voorstelde voor die functie.
Nea Dimokratie deed dat dit keer niet. Tasoulas is een politicus uit de partij, en was zittend parlementsvoorzitter op het moment dat hij genomineerd werd. Onbesproken is hij niet.
Griekenland werd veroordeeld door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens wegens Tasoulas. In november 2001 klaagde een projectontwikkelaar Tasoulas aan omdat hij hem als burgemeester van Kifissia om 70 miljoen drachme smeergeld had gevraagd voor de declassering van een stuk land. Tasoulas was ondertussen verkozen tot parlementslid en het parlement besloot zijn immuniteit niet op te heffen (zie artikel 86 hierboven).
De projectontwikkelaar diende een nieuwe rechtszaak in, die volgens de substituut-aanklager van het Hooggerechtshof verband hield met dezelfde zaak. Het parlement verwierp opnieuw het verzoek om de immuniteit op te heffen en de privépersoon ging in beroep bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Die veroordeelde Griekenland (zonder de inhoud van de klacht over het smeergeld te onderzoeken) voor het schenden van het recht op een eerlijk proces. Het oordeelde dat zijn parlementaire immuniteit had moeten worden opgeheven, aangezien de aangeklaagde handelingen geen verband hielden met zijn parlementaire werk.
De rol van Tasoulas als parlementsvoorzitter in de kwestie van het afluisterschandaal is ook op zijn minst omstreden. In september 2023 oordeelde hij dat 16 van de 27 stemmen de vereiste 3/5 meerderheid vormden om de vervanging van de leden van de zogenaamde onafhankelijke Autoriteit voor Bescherming van de Persoonlijke Levenssfeer (die het schandaal onderzocht) oe te laten en regeringsvriendelijke personen aan te stellen.
De bewezen afluistering van topministers, militaire functionarissen, politieke tegenstanders, journalisten en zakenmensen door een agentschap onder leiding van de premier zou in elk westers land meer dan genoeg zijn om een regering ten val te brengen. Niet in het Griekenland van Kyriakos Mitsotakis. De verandering van de samenstelling van de leden van onafhankelijke Autoriteit voor Bescherming van de Persoonlijke Levenssfeer (ADAE) kwam – heel toevallig – net een dag voor de vergadering van diezelfde autoriteit over de boete die was opgelegd aan de Nationale Inlichtingendienst (onder leiding van Mitsotakis).
Diezelfde Tasoulas dus, een beroepspoliticus, werd pas in de vierde ronde verkozen. Want zo werkt de democratie in Griekenland (ik herinner u er aan dat SYRIZA in 2014 een regeringscrisis uitlokte door toen niet voor de kandidaat van Nea Dimokratia te stemmen). Tijdens de eerste en tweede rond van de presidentsverkiezingen dient een kandidaat een supermeerderheid van 200 parlementsleden achter zich te krijgen. Dat lukte dit jaar niet. In een derde ronde wordt die meerderheid dan op 180 parlementsleden gezet. Ook dat lukte niet.
In de vierde ronde zijn de stemmen van 160 parlementsleden nodig. En dat lukte wel: de hele fractie van Nea Dimokratia stemde voor Tasoulas, samen met 3 onafhankelijke parlementsleden. In feite hebben we dus nu een president van Nea Dimokratia, en niet echt een president die breed geaccepteerd wordt. Maar zo wordt het spel dus gespeeld de laatste jaren.