Een paar dagen geleden schreef ik hier dat de Nationale Bank van Griekenland in het voorjaar van 2016 een rapport had gepubliceerd waarin stond dat sinds het begin van de crisis (als begin wordt 2008 aangenomen) 427.000 hoog opgeleiden het land hadden verlaten, in een zogenaamde Brain Drain.
Dat aantal ligt uiteraard ondertussen hoger, maar er zijn geen exacte cijfers bekend. 10 dagen geleden publiceerde de Nationale Bank van Griekenland een zogenaamd tussentijds rapport over de Monetaire Politiek van 2019.
Een van de punten in dit rapport is hoe het ondertussen staat met de Brain Drain en wat er aan kan worden gedaan. De (ondertussen niet meer zo) nieuwe premier Kyriakos Mitsotakis heeft overigens aangekondigd dat hij wil proberen om de Brain Drain trend om te draaien en om hoog opgeleide Grieken weer naar het moederland te lokken.
Laat ons even kijken naar het rapport. Volgens de Nationale Bank van Griekenland zouden er tussen 2008 en 2017 meer dan 467.000 mensen in de leeftijdscategorie van 25 – 44 jaar vertrokken zijn. Dat is de actieve leeftijd en dat is de leeftijdscategorie die je economie draaiende moet houden. Het is een schrikwekkend cijfer.
En hoewel het niet de eerste keer is dat een deel van de Griekse bevolking uitwijkt, lijkt het dit keer toch wel op een leegbloeden. Meer dan 1 op 3 personen die het land heeft verlaten, is een vrouw. Wat een nog zwaarder effect heeft op het dalende geboortecijfer. Ten tweede gaat het vooral om hoog opgeleiden.
Voornamelijk burgerlijk ingenieurs en informatici hebben het land verlaten omdat er te weinig perspectief is op een baan met een behoorlijk loon. Daardoor heeft Griekenland ook steeds minder goed opgeleid personeel beschikbaar, wat het land dan weer niet aantrekkelijk maakt voor een groot aantal investeringen. En zo komen we in een vicieuze cirkel.
De vicieuze cirkel is duidelijk in de grafiek in het rapport. De blauwe lijn staat voor het aantal mensen 25 tot 44) dat is uitgeweken (factor maal 1000), terwijl de paarse lijn staat voor het beschikbare gezinsinkomen.
Als het inkomen niet stijgt, is de kans groot dat mensen het land zullen blijven verlaten.
Hoe kan volgens de Nationale Bank van Griekenland de trend worden omgedraaid?
Ten eerste, door fiscale voordelen. Die moeten worden aangeboden aan wetenschappers die terug willen komen, maar ook aan bedrijven die mensen aannemen die teruggekomen zijn. En mensen onder de 25 zouden ook aantrekkelijkere arbeidsvoorwaarden moeten krijgen [dan degene die door de crediteuren zijn opgelegd – mijn aantekening].
Ten tweede zouden bedrijven die flink wat bijdragen aan de Griekse economie, sterke banden moeten aangaan met gelijkaardige bedrijven in het buitenland waar eveneens Grieken werken, om zo bruggen te bouwen.
Ten derde zou het onderwijs beter op de arbeidsmarkt moeten worden afgestemd. [een eigenaardig argument, want op dit moment is de Griekse arbeidsmarkt niet meteen op zoek naar hooggeschoold personeel – mijn aanvulling]. In ieder geval stelt het rapport het volgende voor:
- Het digitale analfabetisme tegengaan. [hoe je dat gaat doen met leerkrachten die gemiddeld ouder zijn dan 50, is me dan ook weer een raadsel].
- De leerplannen up to date brengen.
- Meer geesteswetenschappen in het curriculum opnemen zodat leerlingen beter gewapend zijn met zogenaamde “soft skills” en waardoor ze contactvaardiger worden.
- De privésector zou wetenschappelijk onderzoek meer moeten financieren.
- Er zou nauwere samenwerking moeten komen tussen Griekse universiteiten en hun buitenlandse evenknieën.
- Er moet meer nadruk komen op “brain circulation” waarbij er meer uitwisselingsprogramma’s zouden moeten komen, zoals bijvoorbeeld het Erasmusprogramma.
- Een betere samenwerking tussen de Griekse universiteiten en bedrijven.
- Een bredere uitwerking van de professionele opleidingen en stages.
- Aanmoedigingen voor bedrijven die meer inzetten op vernieuwing, o.m. door middel van belastingsvoordelen.
Bedenking: Griekenland is gebonden aan het optekenen van primaire overschotten op de begroting tot 2060. Voorlopig lukt dat door de hoge belastingen. Als je belastingsvoordelen toekent in bovenstaande voorstellen, zal het wel nog even duren voor die voor een economische groei zullen zorgen. Hoe zal Griekenland de wurggreep van het primaire surplus kunnen overleven?
Wat doet de regering Mitsotakis ondertussen: die heeft een programma aangekondigd dat mensen die terugkeren een hoog salaris aanbiedt. Het zou gaan om een maandloon van 3.000 euro. Tegelijk wil de regering ook belastingverlagingen voor bedrijven. Het programma heeft zelfs een naam gekregen: ReBrain Greece.
Wat niet meteen triomfantelijk werd verkondigd: dat mooie salaris (naar Griekse normen) zou slechts gelden voor 2 jaar. En of het voldoende zal zijn om mensen terug te lokken? Is er een perspectief voor iemand die terugkomt en een gezin wil stichten? De toekomst zal het moeten uitwijzen.
Goed dat er plannen worden gemaakt en hopelijk ook uitgevoerd…maar….geld alleen maakt niet gelukkig…2 jaar is nel voorbij en het gaat ook om de hele inbedding op de arbeidsmarkt, de hele maatschappij, gezondheidszorg, educatie. Wat heb je aan 3000 euro als je kind niet behoorlijk onderwijs kan krijgen. etc. etc.
Je hoeft niet gestudeerd te hebben om te concluderen dat een jonge, intelligente Griek of Griekse, die zich net in zijn of haar nieuwe ‘vaderland’ heeft gevestigd, die eindelijk werk heeft, dat een intellectuele uitdaging is, dat behoorlijk betaald wordt, zich een eigen huis kan permitteren en aan een toekomst kan denken, kinderen, fatsoenlijke scholen en ook een toekomst voor deze kinderen, ook maar e?e?n moment zal denken aan de ‘lokpremie’ om terug te gaan? Terug te gaan naar wat? Terug voor vakanties, het liefst 3, 4 keer per jaar, daar zal het bij blijven. Totdat misschien over 25 jaar Griekenland zichzelf weer heeft hersteld en echt op eigen benen kan staan, met een gezonde economie, een gezond onderwijssysteem. Of om er met pensioen te gaan………..