De afgelopen week was er heel wat heisa over het feit dat de Griekse politie een voertuig in gebruik neemt met een zogenaamd LRAD (Long Range Acoustic Device) systeem. Dat is een geluidskanon dat een oorverdovend geluid kan produceren. In een filmpje van Deutsche Welle is het geluidkanon te zien en te horen, maar het geluid werkte niet op volle kracht. Naar verluidt zou het geluidskanon een geluid kunnen produceren dat gelijk staat aan het geluid van een straalmotor.

Het geluidskanon wordt gebruikt aan de Evros-grens. Dat is de landsgrens tussen Griekenland en Turkije, waar de Evros-rivier in de Middellandse Zee uitmondt. Via deze grens komen al decennia lang migranten en vluchtelingen Griekenland binnen. In de vorige eeuw lagen er in het grensgebied nog landmijnen, maar dat is ondertussen niet meer toegelaten.

In het voorjaar van 2020, bij de eerste uitbraak van corona, stuurde president Erdoğan massa’s vluchtelingen en migranten naar die grens met de boodschap dat die open stond en dat mensen vrij naar de EU konden reizen. Er werden bussen ingelegd en tienduizenden mensen stroomden samen aan de grensovergang. De Griekse grenspolitiek had alle middelen nodig om de grens dicht te houden en volgens bepaalde journalistieke bronnen zou er zelfs met scherp zijn geschoten, en zouden er doden zijn gevallen. Dat is steeds door Griekenland ontkend. Pas na meer dan een week verminderde de druk aan de grens. Het was een signaal van “de Sultan” – zoals Erdoğan in Griekenland wordt genoemd – dat hij niet aarzelt om mensen in te zetten om Europa onder druk te zetten.

Voorzitter van de Europese Raad Charles Michel en Europees Commissievoorzitster Ursula von der Leyen kwamen na de incidenten een kijkje nemen aan de grens en von der Leyen prees Griekenland dat ze de “aspida” (Grieks voor schild) van de EU noemde.

Die uitspraak stak de Griekse regering een hart onder de riem en vormde het begin van een enorme uitbreiding van de grensbewaking. Er stond al een hek aan de grens, dat nog tijdens het bewind van premier Samaras was gebouwd, maar dat hek was niet al te hoog en was slechts over een korte afstand gebouwd. Bovendien was een deel van hek verzakt door de stroming van de rivier. Dit keer werd echter een hek gebouwd met 8 observatieplatforms waar Donald Trump jaloers zou op zijn.

Verder worden ook drones ingezet en zijn er warmtecamera’s geïnstalleerd die alle bewegingen aan de grens in de gaten houden. De informatie en de beelden worden samen met satellietbeelden doorgestuurd naar een centraal hoofdkwartier. De EU bekostigt het grootste deel van de grensbewaking: na de instroom van honderdduizenden vluchtelingen en migranten (nee, geen miljoenen) in 2015 en 2016 is er een bedrag van ruim 3 miljard euro vrijgemaakt. Er is geld te verdienen in grensbewaking. En ik hoef er niet bij te zeggen dat het Europese grensagentschap Frontex eveneens betrokken is bij de grensbewaking in Griekenland. Het is niet duidelijk of de EU mee heeft geïnvesteerd in dit geluidskanon, maar de woordvoerder van de Europese Commissie drukte zijn bezorgdheid uit (de EU is altijd bezorgd) over het gebruik van het geluidskanon.

Overigens zet ik graag even de cijfers voor u op een rijtje (bron: UNHCR). Dit jaar hebben er 1.910 mensen de landsgrens overgestoken. De voorbije jaren zagen de cijfers voor de Evros-grens er als volgt uit:

• 2020: 5.982
• 2019: 14.887
• 2018: 18.014
• 2017: 6.592
• 2016: 3.784
• 2015: 4.907

Ik vond het vreemd dat het nieuws nu pas bekend werd in de rest van Europa: het geluidskanon is er al sinds het najaar van 2020 hoewel het nog nooit is gebruikt. Overigens is dit niet echt een uniek apparaat: het wordt door de politie in de Verenigde Staten gebruikt maar ook Israël zet het in tegen de Palestijnen. Maar nu blijkt dat een geluidskanon toch een stap te ver is voor bepaalde politici in Europa.

Merkwaardig dat een geluidskanon dit soort reacties teweeg brengt, terwijl die reactie er niet komt wanneer er weer berichten zijn van pushbacks. Ja, ik weet het, die pushbacks zijn nooit officieel bewezen en Griekenland ontkent ze, maar er gaat geen weer voorbij of verschillende journalistieke bronnen hebben het over mensen die aan de grens met Turkije terug worden geduwd in de Evros rivier. Niet alleen dat: er zijn berichten dat mensen uit kampen worden weggehaald, in bestelwagens worden geduwd en dan de grens worden over gezet. Een aantal maanden geleden zaten een groep mensen zelfs vast op een eilandje midden in de Evros-rivier nadat ze terug waren geduwd door Griekenlan. Turkije wilde hen niet opnemen. Er zijn genoeg bronnen, maar ik hou het voorlopig enkel op deze tekst die u echt eens dient te lezen. Dit is niet geschreven door een of andere activist. En misschien ook nog even vermelden: een Nederlandse filmploeg was afgelopen week getuige van een pushback en de Griekse autoriteiten verhinderden het filmen.

En er zijn ook talloze vermeldingen van pushback op zee gerapporteerd de voorbije maanden. De Griekse overheid heeft die steeds ontkend, maar zegt wel dat ze aan actieve grensbewaking doet. Zo maak je er natuurlijk een semantische kwestie van. Griekenland zegt dat het alle recht heeft om zijn grenzen te bewaken. We horen vanuit Brussel heel weinig tegengeluid, maar er zijn weer journalistieke onderzoeken die de berichten ernstig neemt. En tijdens die onderzoeken bleek dat het Frontex betrokken zou zijn geweest bij pushbacks en er zeker niets aan zou hebben gedaan om ze te verhinderen. Pushbacks zijn illegaal onder Europese wetgeving, maar de Griekse wetgeving is er minder strikt over.

Door de voortdurende nieuwsberichten in vooral Duitse media (Der Spiegel, ARD en Bellingcat) is er binnen het Europese Parlement de zogenaamde “Frontex Scrutiny Group” opgericht om te kijken of Frontex zich inderdaad aan de regels houdt. Dat wordt een werk van lange adem.

Maar afgelopen week was er wel iets interessants te zien in Griekenland. Donderdag kwam er een omzendbrief in de openbaarheid van de Juridische Raad van het ministerie van Migratie en Asiel waarin ambtenaren van het ministerie werd aangeraden om niet als getuige aanwezig te zijn en zeker niet onder eed iets te zweren in rechtszaken waar de overheid wordt beschuldigd van illegale praktijken.

Dit roept ernstige vragen op, want de omzendbrief bevat geen specifieke verwijzingen naar wetteksten of bepalingen maar stelt enkel dat de ambtenaar de argumenten van de regering dient te ondersteunen. Er wordt ook niet gezegd welke precieze sanctie boven het hoofd hangt van een ambtenaar die zich niet aan deze raadgeving houdt. En het is nog maar de vraag of een ambtenaar mag weigeren om te verschijnen voor de rechtbank als hij daartoe wordt opgeroepen door de rechter. Dit lijkt me toch heel sterk op politieke inmenging in het werk van justitie.

Zou het kunnen dat het rondsturen van deze omzendbrief te maken heeft met het feit dat de Greek Helsinki Monitor bij de Griekse justitie een lijvig dossier heeft ingediend met bewijzen van 147 pushbacks waarbij meer dan 7.000 vluchtelingen en migranten teruggeduwd werden? Op dit moment zijn er 15 aanklagers die het dossier aan het bekijken zijn.