Ruim een maand geleden zorgde de storm Daniel voor een schade die zijn weerga niet kent in Griekenland. Twee gebieden werden bijzonder hard geraakt.
Pilion
Op de Pilion, de grote berg ten zuidoosten van Volos, kwamen onwaarschijnlijke hoeveelheden water naar beneden die alles meesleureden in hun vaart. Natuurlijke afwateringskanalen waren de voorbije decennia volgebouwd, wellicht zonder een milieustudie en de natuur wreekte zich. Het water moest een uitweg vinden. Wegen spoelden weg, huizen werden meegesleurd in de woeste wateren. Meer dan de helft van Volos, de hoofdstad van Magnisia, stond blank. Grote delen van de stad zaten zonder elektriciteit en stromend water, een situatie die meer dan 2 weken duurde. En nog steeds is het niet veilig om kraantjeswater te gebruiken. Vreemd genoeg zei de vice minister van Gezondheidszorg dat het water in Volos nooit geschikt is geweest voor menselijke consumptie.
De schade aan de fruitoogst in Pilion is enorm en het fruit dat toch kon worden geoogst, kan moeilijk worden vervoerd omdat het wegennet grotendeels verwoest is. Van toerisme kan nauwelijks nog sprake zijn in de streek – althans niet meer voor dit jaar. Maar daar houdt de ellende niet op. Door de storm is de vuilnisstortplaats van Volos gedeeltelijk weggespoeld. Het vuilnis werd meegesleurd in de bedding van de Krafsidonas rivier. Een deel er van bleef aan de bruggen plakken, maar heel wat vuilnis, waaronder ook veel giftige stoffen, kwamen in de Pagasitische golf terecht, waar ook al een aantal weggespoelde auto’s lagen. Daar kwamen ook nog de karkassen van verdronken dieren bij, wat zorgt voor een bijzonder toxische cocktail. Als gevolg daarvan, kan er in de golf niet langer meer worden gevist.
Vlakte van Thessalia
Het tweede gebied dat zwaar is geraakt, is de vlakte van Thessalia, ook wel gekend als de graanschuur van Griekenland. In de streek wordt ook aan intense veeteelt gedaan. Het kunstmatige meer Karla trad uit zijn oevers door de overvloedige regens. Tot meer dan 100 jaar geleden was het Karla-meer heel uitgestrekt, maar het is in de loop der jaren drooggelegd om plaats te maken voor landbouwgrond waar onder meer katoen werd gekweekt. De voorbije decennia is het meer kunstmatig aangelegd en weer groter gemaakt, maar het blijkt dat ook hier de natuur zich wreekt en dat het meer weer naar zijn historische grootte aan het groeien is.
Als gevolg daarvan stonden hele dorpen onder water – in totaal is 73.000 hectare overstroomd. Een groot deel van de veestapel verdronk – er wordt gewag gemaakt van 140.000 dieren, maar misschien zijn het er wel meer. In totaal zijn in Thessalia en in de Pilion zeker 16 mensen verdronken.
Hoe is het zo ver kunnen komen?
Bij de doortocht van Daniel op 6 september brak een van de dijken van de rivier Karambalis, die door de vlakte stroomt. Dat was eerder in 2020 ook al een keer gebeurd met de storm Ianos (Janus). Toen had de overheid beloofd om beschermingswerken tegen overstromingen aan te leggen. Premier Mitsotakis – toen nog met mondkapje – zei in een persconferentie dat de infrastructuur beter zou worden gemaakt dan dat ze tot dan toe was. Dat zou zijn gedaan door het bedrijf GEK-TERNA, dat de laatste jaren wel meer contracten voor openbare werken in de wacht heeft weten te slepen. Of dat te maken heeft met het feit dat de bedrijfsleider de schoonvader van een van de ministers van het kabinet Mitsotakis is, weten we niet.
Verder zouden de bevoegde ministeries (Milieu en Civiele Bescherming) als sinds 2018 voldoende studies in handen habben die precies voorspelden wat er zou gebeuren bij overvloedige regenval, maar die studies zijn gewoon in de laden van de bureau’s van de ministeries blijven liggen.
Daniel was echter zo intens, dat een paar uur later een tweede dijk brak. Daarop stuurde de overheid het noodsignaal 112 voor de stad Karditsa, die op dat moment geen gevaar liep. De dorpen van de vlakte ten oosten van de dijkbreuken, kregen het signaal niet, terwijl ze wel onder water aan het lopen waren. Tijdens de nacht braken ook dijken ten westen en ten noorden van de dorpen. Drie uur nadat alles al onder water stond, kregen de bewoners van de dorpen een SMS van het noodsignaal 112, het systeem waar premier Mitsotakis nog over pochte in een interview met CNN in 2021. Overigens kregen ook wij in Piraeus tot twee keer toe een dergelijk noodsignaal, hoewel de storm hier niet echt intens was. Een van de laatste weinige systemen die nog zekerheid boden, lijken dus helemaal niet zo zeker…
De vraag die werd gesteld, was of een aantal dijken met opzet waren gebroken. Dat gebeurt in de regio namelijk wel vaker wanneer er wateroverlast dreigt, waardoor het water afgevoerd wordt naar de velden om te vermijden dat bepaalde dorpen onder water komen te staan. De minister van Civiele Bescherming zei in een toespraak op televisie dat het ministerie op geen enkel moment het bevel gegeven had om een dijk te breken. Later zou een werkman toegeven dat hij de opdracht van de prefectuur had gekregen om met zijn graafmachine een dijk te breken.
Op dergelijke momenten wordt weer pijnlijk duidelijk dat niemand precies weet wie verantwoordelijk is voor de infrastructuur: de centrale autoriteiten, de gemeentes, de prefecturen? Ideaal natuurlijk om de bal van de verantwoordelijkheid altijd ergens anders heen te sturen.
De schade
In ieder geval bleek dat er geen enkel noodplan was om de situatie na de doortocht van Daniel aan te pakken. Pompen werkten niet, niemand wist wie de dode dieren diende op te ruimen, wie moet evacueren, hoe de bodem dient te worden gesaneerd. Want in de vlakte van Thessalia zal in de komende vijf jaar geen gewas meer kunnen groeien. We zagen dode vissen in de straten, ontbindende karkassen van geiten, schapen, varkens, koeien en zo meer, liggen nog steeds te rotten en zorgen voor bodemvervuiling. Om nog maar de zwijgen van de talloze benzinestations die onder water zijn gelopen. De brandstof is vrijgekomen uit de opslagtanks en in de bodem gesijpeld.
Een maand na de feiten is het puin nog niet geruimd en ligt er nog overal slijk. Een aantal dode dieren zijn nog steeds niet geruimd. Overal ruikt het naar dood, de vlakte stikt van de insecten en mensen worden ziek. Er zijn gevallen van leptospirose, gastro-enteritis en aandoeningen van de luchtwegen. Het leger is ondertussen ingeschakeld, maar daar krijgen we bijzonder weinig beelden van te zien. We weten wel dat een aantal soldaten ziek is geworden bij het ruimen.
Premier Mitsotakis wijst naar klimaatverandering in het geval van de storm Daniel, en vindt dat de overheid perfect gefunctioneerd heeft, gezien de uitzonderlijke omstandigheden. Daar kan aan getwijfeld worden. Volgens de Nationale Meteorologische Dienst en volgens het Nationale Observatorium, beide onafhankelijke wetenschappelijke instituten, heeft de overheid namelijk gefaald. Het noodweer was ruim vooraf aangekondigd, met de heftigheid die we konden verwachten, maar er was geen voorbereiding. De overheid steunde vooral op de werking van de 112 noodsignalen, maar verder was er weinig doortastend optreden te zien.
Het is daarom wellicht geen toeval dat Mitsotakis daarom aankondigde vanop de Internationale Handelsbeurs van Thessaloniki dat hij van plan is om beide instituten onder de controle te brengen van het ministerie van Civiele Bescherming. De economische marktvriendelijke hervormer die in Harvard is opgeleid, krijgt steeds meer totalitaire trekken (zowel de openbare omroep en de inlichtingendienst vallen al onder de controle van zijn politieke kantoor). De weerstand van zowel de Nationale Meteorologische Dienst als van het Meteorologische Observatorium was heftig. Voorlopig blijft alles bij het oude.
Ook minister van Staat Makis Voridis vindt dat de overheid goed heeft gefunctioneerd. De slachtoffers van de overstromingen krijgen allemaal een vergoeding van 6.600 euro en dat vindt Voridis heel doeltreffend. Verder zei hij in een interview op TV dat de overheid toch geen blaam kan treffen als het gaat om een fenomeen dat zich een keer om de 400 jaar voordoet. Daar kun je volgens de man toch geen infrastructuur voor bouwen? Om de bewering nog wat kracht bij te zetten, haalden de televisiezenders een wetenschapper voor de camera die zei dat dit soort fenomenen zich 1 keer om de 16.000 jaar voordoet. Maar gaat de theorie van Mitsotakis dat het hier gaan om klimaatverandering dan nog wel op? Overigens: nog geen drie weken na de storm Daniel was er de storm Elias, die Volos weer helemaal onder water zette. En dat een week nadat de plaatselijke burgemeester-clown een schitterende kerst met mooie lampjes had beloofd. Dus geen 400 jaar later, of –godbetert – 16.000 jaar later.
Ondertussen is de economische schade niet te overzien. De vlakte van Thessalia zorgt voor 5% van het Griekse BBP. Het is nog maar de vraag of de regio ooit zal herstellen. Heel wat mensen zien het niet zitten om opnieuw te beginnen, maar spreken van verhuizen naar de grootsteden of misschien wel naar het buitenland. De vleesproductie zal een stuk lager zitten, maar ook de typische feta zal hoe langer hoe minder te vinden zijn. En vermoed wordt dat de meeste feta naar het buitenland zal worden geëxporteerd. Alsof de voedselinflatie op dit moment nog niet genoeg was …
Het treinverkeer op de noord-zuid as ligt ook volledig plat. Delen van de sporen van het traject Athene-Thessaloniki zijn weggespoeld. Het zal volgens specialisten tot 2 jaar duren voor er terug een trein zal kunnen rijden tussen beide steden en dan nog zal het op slechts 1 spoor zijn. Na de treinramp van 28 februari dit jaar, zit Hellenic Train met de handen in het haar. De treinverbinding zorgt voor 60% van de omzet van het bedrijf, en er wordt al hardop gezegd dat het bedrijf mensen zal moeten ontslaan en misschien wel dreigt over de kop te gaan. Ondertussen kunnen de containers die massaal in de haven van Piraeus aankomen, niet meer per trein worden vervoerd. Als dat allemaal over de weg moet gaan, zal dat een invloed hebben op de prijs. Als de containers al weg geraken. Hoe dat gaat uitdraaien, kan ik op dit moment niet voorspellen, maar het ziet er niet goed uit.
Niet ver van de oevers van het Karla meer, bevindt zich de luchtmachtbasis van Stefanovikeio waar peperdure Apache helikopters waren gestationeerd. Blijkbaar is dit basis onder water gelopen en daar zijn foto’s van gepubliceerd in de krant van Kostas Vaxevanis, Documento. De reactie van de legertop was eerst een van ontkenning. Nadien werd gezegd dat het verboden is om foto’s te nemen van legerbasissen en later werd gezegd dat de basis weliswaar onder water stond (satellietfoto’s laten dat duidelijk zien), maar dat de helikopters niet bewapend waren. Foto’s spraken dat tegen, hoewel het ministerie van defensie vandaag een propagandavideo de wereld heeft ingestuurd waar je minstens 30 helikopters in formatie ziet vliegen. Ondertussen heeft een voormalig Griekse ambassadeur gezegd dat een bepaald land (we vermoeden dat hij verwijst naar een buurland) weet heeft van het feit dat een groot deel van de helikoptervloot van Griekenland niet operationeel meer is. Ondertussen is bekend geworden dat de helikopters naar een andere basis zullen worden verplaatst. Na de ontploffing van de munitieopslagplaats van het leger deze zomer tijdens de bosbranden, is dit weer een voorval waarbij je je afvraagt hoe veilig dit land wel is.
En hoe zit het met de mensen zelf?
Velen kunnen niet terug naar hun huizen en zijn gedwongen om ergens iets te gaan huren. In de steden rond de de vlakte van Thessalia heeft dat gezorgd voor een enorme toename van de huurprijzen want vele huiseigenaren proberen een slagje te slaan uit de miserie van anderen. We zien de overheid niet ingrijpen om tenminste een plafond op te leggen. Dat zagen we wel bij het uitdelen van flessen mineraalwater. Net na de overstromingen werd een pakket van 6 flessen van anderhalve liter verkocht voor 6 tot 8 euro. De regering heeft een plafond van 2,5 euro opgelegd. Wij betalen in de supermarkt 1,75 euro…. U begrijpt dat sommigen zich compleet in de steek gelaten voelen.
Toen premier Mitsotakis in Larissa maatregelen kwam aankondigen, stonden een aantal slachtoffers van de overstromingen te protesteren. De oproerpolitie werd er op gezet en het protest werd met de wapenstok en traangas uit elkaar geklopt.
In de buurt van de vlakte van Thessalia ligt het vluchtelingenkamp Koutsochero. Daar verbleven 900 vluchtelingen. Die moesten hals over kop het kamp verlaten en niemand weet precies naar waar ze zijn overgebracht, maar ze moesten plaats maken voor de slachtoffers van de overstromingen. Die zitten nu in een kamp waar ze zich moeten registreren om naar binnen of buiten te gaan. Vrienden of familie mogen niet op bezoek komen. Hoe een dubbeltje rollen kan.
Is er dan geen goed nieuws? Toch wel. De overheid heeft de incassobureau’s opgelegd om de eerste 6 maanden geen huizen in beslag te nemen van mensen die hun leningen niet kunnen afbetalen. Ja, en dat laatste is sarcasme.