Â
Hoe het cassetje met Get Yer Ya-Ya’s Out! eind jaren 80 in mijn cassettespeler terechtkwam, dat weet ik niet meer; dat het insloeg als een bom, dat weet ik nog goed. Mijn introductie tot de Rolling Stones – en daarmee meteen ook het einde voor Duran Duran – was een feit. Het luidde ook het einde van een tijdperk in: dat van mijn cassettespeler, vanwege het eindeloze terug- en vooruitspoelen, met een potlood in de hand, Mick Jagger’s vaak mysterieuze teksten ontcijferend, en Engels lerend als bijproduct. Dat tienergeduld – een legering van teveel tijd en teveel goesting – was verdwenen toen ik vele jaren later Grieks wilde leren – dat ging gewoon met woordenlijstjes en regels; misschien was het toen ook wel gemakkelijker geweest als ik me op de Griekse muziek had gestort. In elk geval: de Griekse Stones heb ik nog niet ontdekt.
Get Yer Ya-Ya’s Out: mijn blauwe Van Dale vertaalwoordenboek was niet voorzien op zo’n titel. Maar hij sluimert wel vaak in mijn gedachten, of hij ontsnapt me mompelend tussen de tanden, in de auto onderweg naar de schoonmoeder, in de lift naar haar appartement, nadat ik op de huisbel heb gedrukt, als ik er een kind ga brengen of afhalen. En ook nu weer, in de zomer, die drie-maandenlange vakantie, als we ons vertwijfeld afvragen waar we de kroost kunnen stallen:  “OK nu, komaan, get yer ya-ya’s out!â€. Giagia (spreekt uit: ‘jajá). ‘Oma’ in het Grieks. De Mater Familias.
Als ze het slim speelt en wat geluk heeft, zijn haar enkele jaren gegund, enkele jaren relatieve rust en tijd voor zichzelf. Dat zijn de jaren nadat haar kinderen het huis uit zijn, papou (opa) nog niet met pensioen is en er nog geen kleinkinderen zijn. Dan mag ze even los, even op stand-by, het dotje wat losser. Maar niet te lang, want het zal een brutaal wekken zijn: met de komst van de kleinkinderen begint voor giagia alles gewoon opnieuw: rewind, fast forward – tweede ronde.
Wie let er op de kinderen tot ze drie zijn en naar school kunnen? Giagia! Wie vangt de kinderen op wanneer om half twee de school uit is? Giagia! Wie let er tijdens de 3-maandenlange grote vakantie op de kinderen, soms weken aan een stuk? Giagia! Een filmpje, etentje of avondje uit, wie komt opdraven op eerste verzoek? Giagia! Wie brengt ‘tupper-akia’ met boontjes, gevulde tomaat, pastitsio of lamsboutjes? Giagia! Wie moet er mee op vakantie zodat de ouders eens rustig op het strand kunnen liggen? Giagia!
“Ma den exete voïtheia;†(‘hebben jullie dan geen hulp?’) – de verwijtende vraag, steevast in elke situatie wanneer iets niet kan doorgaan omdat Giagia het laat afweten.  “Maar hebben jullie dan geen hulp� “Hulp†in deze context is een enkelduidig begrip: ‘hulp’ is ‘giagia’. Giagia wordt geacht beschikbaar te zijn, paraat en bereid als een meisjesgids. En wee de giagia die liever gaan wandelen was, een boek had gelezen of naar de bridgeclub was geweest – voor deze luieriken heeft de buitenstaander maar één antwoord: “Popopo… tsss-tsss…apisteufto – ti kakia†(‘amai, pfff, ongelooflijk, wat een tang’).
Het giagiaschap is zo algemeen ingeburgerd en zo vanzelfsprekend, dat de samenleving er ook naar gebouwd is: in feite wonen vele Grieken zowat in een losvast collectief, en worden vele kinderen in de praktijk collectief opgevoed, in een soort stamverband met onduidelijke hiërarchie. Er is omzeggens geen kinderopvang voor kinderen jonger dan drie jaar, de scholen zijn uit om half twee, de zomervakantie duurt drie maanden, sportclubs hebben hun activiteiten om 3 of 4 uur, zelfs de Nederlandse school in Voula begint dinsdag om kwart over vier. Ook zondag is voor veel gezinnen een giagia-dag. En de laatste jaren, de crisisjaren, zie ik nogal wat gezinnen die feitelijk leven van het eten dat de giagia’s meegeven, betaald met het pensioen van papou. Giagia is het vangnet, de springplank, de voorraadkast. En de pineut.
Vergeet het idee dat de vader de spil zou zijn van de familie, of de grootvader, zoals een Siciliaans familiehoofd; vergeet ook de moeder maar: giagia is de as die alles doet draaien. De Charlie Watts van de Griekse familie, plichtsgetrouw roffelend voor de grillige frontmannen.
“Het is toch mooi allemaal, die hechte families, die traditiesâ€, zullen de romantici zeggen. Dat zal ook wel, denk ik, vaak zal het mooi zijn. Maar ik weet ook van definitieve breuken in families waar giagia liever andere dingen deed. En omdat ik vaak thuiswerk, hoor ik ook de giagia van de onderburen wel eens schreeuwen tegen haar kleinzoon, van de rugpijn, soms zelfs wenend van wanhoop; en ook ik herinner me, toen haar dochter opnieuw zwanger bleek, hoe ze me toebeet vanonder haar muts, op een koude morgen in de gang, als in paniek, dat alles opnieuw zou beginnen, en hoe graag ze nog eens met haar vriendinnen op reis zou gaan. En dat nu ook haar andere dochter zwanger blijkt. En dat ze plots zo oud lijkt.
Vooruitspoelen, terugspoelen, opnieuw en opnieuw, tot het bobijntje versleten is. Mooi, misschien; vrijblijvend alleszins niet. Het is buigen of barsten.
Overdrijf ik? Ja, natuurlijk wel. Onze ‘eigen’ giagia bijvoorbeeld, leeft zich eerder bescheiden in haar rol in. Het kan dus ook wel anders, maar we horen het dan ook wel vaak: “hebben jullie dan geen hulp�
En voor wie helemaal geen giagia heeft, tja, plantrekken maar… ik zou zeggen: zet de kleine in een zeteltje, een bolletje vanille, een koptelefoon op, en … Get Yer Ya-Ya’s Out! Playtime. En hey, het zal verbazend actueel door hun warme oortjes jagen:
“Everywhere I hear the sound of marching, charging feet, boy,
‘Cause summer’s here and the time is right for fighting in the street, boy
Hey! think the time is right for a palace revolution,
but where I live the game to play is compromise solution
Hey, said my name is called Disturbance;
I’ll shout and scream, I’ll kill the King, I’ll rail at all his servants
Well now what can a poor boy do, except to sing for a rock & roll band?
Cause in summery Athens Town there’s just no place for a street fighting man, noâ€
Kunnen ze nog wat Engels leren.
PS: hebben lezers andere ervaringen? Zijn er misschien giagia-lezers? Heeft iemand de Griekse Stones al ontdekt?
De jonge Griekse gezinnen in spe gaan ervanuit dat er een giagia is en zal zijn. Geen vrijwilligerswerk maar een fulltime job. Arme oma, zelfs bij het beginnen van een gezin zijn Grieken voor hun geluk afhankelijk van anderen. Het is gewoon schokkend om te zien dat de opvoeding van kinderen voor een heel groot deel voor rekening komt van oma en dat ouders zich massaal onttrekken an hun verantwoordelijkheid. Het lijkt wel of de Grieken alleen maar de lusten en niet de lasten willen. Gelukkig worden de meeste ouders ooit opa’s en oma’s en weglopen is er dan niet meer bij.
De hoes verklaart alles.
Een vrolijke Frans springt hoog in de lucht. Instrumenten in de hand, (geld uit Brussel?) waarmee hij niks kan aanvangen (gitaren voor een drummer?).
Daarachter volgt yaya, de trouwe ezel die de juiste tools meesleept (geweten, zelfkritiek, verantwoordelijkheid), maar straal genegeerd wordt.
Sinds hun beginjaren vind ik de Stones een stelletje verwende poseurs uit de art school, met fancy bekakte ouders. Misschien is Charlie wel de enige echte gentleman muzikant in dit zooitje bekakt. Vergeet trouwens ook Bil Wyman niet die de verlokking van het grote geld opgaf voor de liefde voor muziek en jonge deernes.
Leve alle yayas ter wereld.
Weg met de breedsmoelkikker die Jagger heet.
allemaal goed en wel, die Rolling Stones en zo, maar ik vind dit gewoon een geweldig leuk geschreven stuk.
Beste Lex, Je commentaar slaat nergens op. Wanneer jonge Griekse gezinnen met hun inkomen zelfstandig konden wonen en kinderen opvoeden, zouden ze dat maar wat graag doen. Helaas is dat vaak niet het geval en moet de familie (giagia) wel bijspringen. Crisis of geen crisis ‘armoede’ is nog steeds de nummer 1 reden waarom kinderen het ouderlijk huis niet verlaten en soms in hun relatie het trouwen en kinderen krijgen telkens weer uitstellen. De generatiekloof tussen de giagia’s en de ouders van nu is bovendien zo groot (de Griekse manier van leven van 40 jaar geleden en nu liggen misschien wel 100 jaar uit elkaar) dat er zelfs een psychologe was uitgenodigd om op een ouderavond op de ‘dimotiko’ van mijn zoon uit te komen leggen, hoe groot dat verschil was en dat er voor giagia (al dan niet gedwongen) werd ingeschakeld bij de opvoeding, over die opvoeding zelf eerst concensus gevonden moest worden.
Leefde men vroeger binnen het ‘grootgezin’ en was men in Griekenland net bezig daar los van te komen; nu vandaag de dag worden veel jonge stellen opnieuw gedwongen terug te gaan naar dat systeem met alle frustraties van dien. Van je ‘massaal onttrekken van hun verantwoordelijkheid’ is dan ook geen sprake.
Gelukkig mogen we allemaal van mening verschillen. Wat ik in mijn Griekse omgeving zie is dat het krijgen van kinderen een vanzelfsprekendheid is. De gevolgen worden later wel opgelost, door oma wel te verstaan.
Ik heb zelf nooit het genoegen gehad om mijn Griekse schoonmoeder te kennen en wou dat ik mijn ervaringen kon meedelen. Uit mijn onmiddellijke omgeving herken ik wel veel van wat Hans schrijft. In sommige gezinnen wordt er echt wel beslag gelegd op de giagia. Dit gebeurt ook niet altijd uit economische overwegingen maar uit gemakzucht. Wanneer verschillende families samen in één gebouw wonen, lijkt het me moeilijk afstand te nemen van elkaar. Iedereen bemoeit zich met elkaar en er komen zowiezo spanningen. Er worden verwachtingen gecreëerd die niet altijd kunnen of moeten ingewilligd worden. Ik vind dat elke oma of giagia echt wel recht heeft op haareigen vrije tijd en niet automatisch elke keer moet opdraven als er iets met de kleinkinderen is of als de ouders kinderloze plannen hebben . Toen ik in de lente naar België ging en mijn nichtje ging afhalen aan de schoolpoort waren het toch ook vooral grootouders die daar braaf hun kleinkinderen kwamen afhalen. Als de grootmoeder instaat voor de opvoeding van de kleinkinderen is er fundamenteel toch iets mis! Er moeten gewoon duidelijke afspraken gemaakt worden , dan kunnen er ook geen valse verwachtingen ontstaan. Het is spijtig als de giagia een gefrustreerd persoon moet worden die alleen maar kan klagen en niet meer de schoonheid ziet van het “oma”-zijn.
Er zijn vele soorten giagiades en vele redenen waarom ze de kinderen opvoeden. Het is wel duidelijk dat ‘giagia’ een begrip is in G’land, en een grote rol speelt in het dagelijks leven. Ik zie ook giagiades die echt opbloeien in deze taak, want het geeft hun leven zin. De uitdrukking ‘het kind van mijn kind is 2 keer mijn kind’ heb ik hier voor het eerst gehoord.
Wij hadden geen giagia , inderdaad @Hans, ‘den exete voitheia?’, op een meewarige toon, maar dat had naast moeilijke ook goede kanten.
Als je het over cultuurverschillen hebt dan kan je in de opvoeding flinke problemen tegenkomen. Ik denk aan snoepgewoonten, slaaptijden, enz. Als buitenlandse ben ik blij dat ik ze op onze manier heb grootgebracht.
Ik vraag me alleen af wat deze generatie werkende moeders voor hun kleinkinderen gaan betekenen.
pesta re bea na se kala ik zou toch geen kleinkind willen zijn bij lex bij u wel bea…:)
dat is nu weer een van de grote verschillen tussen Zuiderlingen en lex-erlingen bij zuiderlingen is de famillieband sterker, uitzonderingen heb je natuurlijk overal wegens economische- of gezondheidsredenen maar toch gaat jaja en papou hun best doen voor hun kleinkind en zeker als dat kind nog dezelfde naam heeft van een van de grootouders…en das waar, achter ieder goed draaiende famillie is de vrouw de “baas” de vrouw stelt iets voor aan de famillie en ze zal het zo draaien of keren dat ze haar zullen volgen…ale meestal toch…en das overal in de wereld zo
ΠαπποÏÏ‚ σαν Ï€Ïωτογίνεσαι μοιάζουν όλοι για φίλοι
κι’ναι το εγγονάκι σου τετÏάφυλλο Ï„ÏιφÏλλι
Heel mooie tekst, Hans.
Maar ook in België speelden en spelen de grootouders een belangrijke rol in het ‘opvangen’ van de kleinkinderen. Misschien doen de grootvaders hier iets meer mee? Ik heb ook het gevoel dat jonge grootouders hier vaker beperkingen opleggen: bv. enkel opvang op woensdagnamiddag, of enkel 2 keer per week etc. Want grootouders hebben hier ook vaak hun eigen sociaal leven. Maar wanneer een kleinkind onverwachts ziek wordt, iets wat heel vaak gebeurt met zo’n kindje( mag dan niet naar crèche, peutertuin of school)dan laten de meeste oma’s alles vallen. Da’s toch wat ik in mijn omgeving overal merk.
ik ben groot geworden door mijn ouders en door mijn grootouders. de verhalen van giagia hoor ik nog. Κοκινη κλωστη δεμενη στην ανεμη γυÏισμενη , δωστης κλωτσο να γυÏισει παÏαμυθι να αÏχινισει..
onze kinderen zijn gek op hun nederlandse opa en oma ,hun zijn altijd welkom ze hebben zelf de huis sleutel, de kinderen gaan nu zelf ook naar hun. helaas de griekse opa en oma leven niet meer maar als ik zie hoe bij hun graaf staan , is alsof ze altijd met hun zijn. zeker in hun hart.