De vluchtelingentop van 7 maart heeft volgens de EU positieve resultaten opgeleverd. Turkije zou bereid zijn om alle vluchtelingen terug op te nemen. Het discours moet laten zien dat de EU nog steeds een leidende positie heeft in de gesprekken met Turkije, maar de feiten spreken dat volledig tegen. Tijdens de gesprekken legde Ahmet Davutoglou een aantal eisen op tafel waar de EU niet had op gerekend. Er moest meer geld vanuit Brussel komen om Turkije te helpen, en de gesprekken om Turkije bij de EU te krijgen, moesten worden versneld. Turken zouden zonder visa naar de EU mogen reizen, op een moment dat de EU-landen al hun grenzen aan het dichttimmeren zijn. De eisen van Turkije zijn nog niet ingewilligd, daarvoor moet Cyprus eerst worden overtuigd.

De echte beslissingen zijn uitgesteld naar 17-18 maart. Of er in de tussentijd iets zal bewegen, is niet duidelijk. Wat we wel zien, is dat de vluchtelingen nog steeds op de Griekse eilanden blijven aankomen, en vermoedelijk zullen ze dat blijven doen. Ik heb het al eerder gezegd: Erdogan is de sluiswachter en hij kan de deuren openen of sluiten. Dat wordt nu meer dan ooit duidelijk. In Brussel blijft het ondertussen oorverdovend stil als het gaat om het respecteren van de mensenrechten en de persvrijheid in Turkije.

Ondertussen is de Balkanroute volledig afgesloten. De Visegradlanden nemen nog steeds eenzijdige acties en vanuit Brussel kan daar weinig tegen worden gedaan. Ondertussen zijn de Baltische staten zich al aan het voorbereiden op het verleggen van de vluchtelingenroutes, en timmeren ook zij hun grenzen dicht. De politiek van de EU lijkt er op neer te komen om zo veel mogelijk mensen buiten te houden.

Welke mensen worden buitengehouden? Maandenlang moest er onderscheid worden gemaakt tussen vluchtelingen en economische migranten. Dat onderscheid is belangrijk voor de behandeling van een asielaanvraag. Volgens het asielrecht, moet het onderscheid op individuele basis worden gemaakt. Door de grote aantallen mensen die in Europa aanspoelen, is die procedure de facto erg moeilijk uit te voeren. En dus heeft men gemakkelijkheidshalve het onderscheid op basis van nationaliteit gemaakt. Compleet tegen de wetgeving in. Het onderscheid werd gemaakt ten noorden van Griekenland, in de voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië. Van de ene dag op de andere mochten Afghanen de grens niet meer over, omdat ze niet uit oorlogsgebied komen. Nochtans zijn velen op de vlucht uit angst om vermoord te worden door Daesh of Taliban. En een paar dagen geleden kwamen Syriërs uit bepaalde delen van het land er ook niet meer door. Omdat er vandaag geen bommen vallen op Damascus, betekent dat noodzakelijk dat die mensen veilig zijn? Ik ga het oordeel hier niet vellen, maar ik stel me wel vragen bij al dat onderscheid. Het lijkt me er voornamelijk op dat er allerlei criteria worden verzonnen om zo veel mogelijk mensen buiten de EU te houden.

Met de nieuwe deal met Turkije, wordt het bijna onmogelijk voor Afghanen om onderdak te vinden in Europa. Enkel Syriërs lijken in aanmerking te kunnen komen voor asiel. Syrische vluchtelingen op de Griekse eilanden zullen naar Turkije worden teruggestuurd naar Turkije in ruil voor een Syrische asielzoeker in Turkije, die naar Europa kan komen. Het lijkt wat op een koehandel en de vraag blijft hoe zoiets in de praktijk zal worden gebracht. En wat zal er gebeuren met de mensen die nu al in Griekenland vastzitten, zoals de 14.000 vluchtelingen in Eidomeni, van wie de helft kinderen zijn. Gaan die terug naar Turkije moeten worden gebracht? Hoe? Wie gaat dat doen?

De vraag stelt zich of deze deal daarom ook haalbaar is. Het plan zou vanaf juni in werking worden gesteld. Wat gaat er gebeuren tot dan? Ik zie geen enkele maatregel om de mensensmokkel aan te pakken. Mensensmokkel waar de Turkse overheid bij betrokken zou zijn, als je de vluchtelingen moet geloven. In ieder geval knijpt de Turkse politie een oogje dicht. Ik voorzie dat de smokkelroutes zich gaan verleggen. Dat zien we nu al gebeuren in Griekenland. Binnenkort zullen mensen proberen de grens in Albanië over te steken. De deal doet me wat denken aan het befaamde relocatieplan. 160.000 vluchtelingen zouden over de hele EU worden verspreid. Er zijn landen die duidelijk niet willen meewerken aan dit plan (ik denk aan Slovakije, waar afgelopen weekend neo-nazi’s in het parlement zijn gestemd). Tot dusver zijn er nog maar bitter weinig mensen naar andere EU landen gestuurd. Je zou het relocatieplan dus een mislukking kunnen noemen.

Gisteren was de Griekse premier Tsipras overigens op bezoek bij zijn Turkse ambtsgenoot. Beide leiders hadden het over de vriendschap tussen beide landen, maar de voorbije weken zijn er toch wel wat schermutselingen geweest. Zo zijn Turkse gevechtsvliegtuigen weer in het Griekse luchtruim gesignaleerd. En in een document dat Turkije aan het militaire comité van de NAVO heeft overhandigd, staat dat het land de souvereiniteit van een aantal Griekse kleine eilandjes en een deel van het Griekse luchtruim ter discussie stelt. Maar Davutoglou beweerde gisteren dat er geen enkele Turkse strategische aanval tegen Griekenland in de steigers staat (of omgekeerd). En premier Tsipras beweerde dat de casus belli tot het verleden behoort. Die bestaat er uit dat Griekenland een reden tot oorlog ziet in het feit dat Turkije het Griekse territorium van 12 mijl buiten de kusten niet respecteert. Of dat echt zo is, zal nog moeten blijken, maar de vluchtelingencrisis lijkt een aantal geografische zekerheden ter discussie te stellen.