Ik geloof dat het nieuws ondertussen ook al in Nederland en België is doorgedrongen: Griekenland staat in rep en roer vanwege het Novartis-schandaal. Novartis is een Zwitsers farmaceutisch bedrijf dat er wordt van beschuldigd om steekpenningen te hebben gegeven aan dokters en politici in Griekenland om op die manier een speciale behandeling te krijgen. Dat wil zeggen dat Novartis-geneesmiddelen in Griekenland ofwel duurder zouden worden verkocht, ofwel vaker zouden worden voorgeschreven dan geneesmiddelen van andere producenten. De hele kwestie zou de Griekse schatkist miljarden euro hebben gekost. Ik probeer er een touw aan vast te knopen, want het is weer een complex verhaal.

Het Novartis-schandaal beperkt zich niet tot Griekenland: het bedrijf heeft zich ook in andere landen bezondigd aan het geven van steekpenningen. Het FBI is zelfs achter de zaak aan gegaan en heeft na bekentenissen van een aantal Griekse getuigen, een rapport opgesteld waarin een aantal Griekse namen staan.

Maar ook het Grieks Hooggerechtshof heeft een rapport opgesteld op basis van getuigenissen van 3 anonieme getuigen – zogenaamde klokkenluiders – dat afgelopen week aan het parlement werd doorgespeeld. In dat rapport stonden de namen van volgende politici voor de periode van 2006 tot 2015, een periode nota bene waarin Griekenland onder curatele van de schuldeisers stond. De trojka ging precies na hoe veel geld er binnen kwam en hoeveel geld er werd uitgegeven, dus het is op zijn minst merkwaardig dat dit soort omkooppraktijken gewoon konden doorgaan onder die trojka. In het rapport beweren de getuigen dat politici tot 50 miljoen euro smeergeld zouden hebben gekregen van Novartis. Ook namen van journalisten zouden in het rapport voorkomen.

De Griekse aanklager heeft de volgende namen vrijgegeven van politici die bij de zaak zouden zijn betrokken in de zin dat zij hun invloed zouden hebben uitgeoefend in het voordeel van Novartis:

• Voormalig premier Antonis Samaras (Nea Dimokratia), die een koffer gevuld met briefjes van 500 euro zou hebben ontvangen,
• Voormalig interim premier Panagiotis Pikrammenos, die een bedrag van 100.000 euro zou hebben ontvangen,
• Voormalig minister van Gezondheidszorg Andrea Loverdos (PASOK),
• Voormalig minister van Gezondheidszorg Adonis Georgiadis (Nea Dimokratia),
• Voormalig minister van Gezondheidszorg en huidig Eurocommissaris Dimitris Avramopoulos (Nea Dimokratia), onder wiens beleid de varkensgriepgekte om zich heen greep : de man bestelde 16 miljoen vaccins voor een bevolking van 11 miljoen,
• Voormalig minister van Gezondheidszorg Andreas Lykourezos (Nea Dimokratia),
• Voormalig minister van Financiën en huidig voorzitter van de Griekse nationale bank Giannis Stournaras (Nea Dimokratia), wiens vrouw farmaceutische congressen en snoepreizen voor dokters organiseerde,
• Voormalig Vervangend Minister van Volksgezondheid Marios Salmas (Nea Dimokratia),
• Voormalig minister van Tewerkstelling Giorgos Koutroumanis (PASOK),
• Voormalig Minister van Financiën Evangelos Venizelos (PASOK).

De zaak kwam aan het licht net na de Macedonische protest, en sommigen beweren dat het rapport door de regering openbaar werd gemaakt om op die manier de aandacht van het publiek af te leiden. Of dat echt het geval is, weet ik niet, maar de regering gebruikt het rapport in ieder geval wel als munitie om te laten zien dat SYRIZA nog steeds een zuivere partij is, die optreedt tegen de corruptie. Laat ons zeggen dat het rapport een prima propagandamiddel is voor een regering die haar populariteit steeds maar ziet dalen omdat ze precies het tegendeel doet als wat ze heeft aangekondigd voor ze aan de macht kwam. Op deze manier kan de schijn nog een beetje worden opgehouden.

Feit is dat het rapport flink aan bod kwam in de regeringsvriendelijke media: Documento van journalist Kostas Vaxevanis, en tvxs.gr van SYRIZA Europarlementslid Stelios Kouloglou.

De Griekse openbare aanklager zit al meer dan een jaar op de zaak, nadat op nieuwjaarsdag een personeelslid van Novartis Griekenland zelfmoord probeerde te plegen door van het dak van een hotel in centraal Athene te springen op nieuwejaarsdag 2017. Er zijn huiszoekingen gebeurd, bankrekeningen zijn uitgeplozen en er is inderdaad sprake van smeergeldaffaires. Prijszettingen tijdens de trojka-jaren, zou de Griekse schatkist naar verluidt 23 miljard euro hebben gekost.

Minstens 3 getuigen, wellicht werknemers van Novartis, hebben onder bescherming verklaringen afgelegd. Zij hebben gebruik gemaakt van een wet die onder de regering Samaras is gestemd om getuigen te beschermen tegen intimidatie. Dat bleek nodig te zijn toen het proces begon tegen Gouden Dageraad, een partij die niet afkerig was van het intimideren van getuigen.

Toen Griekenland nog niet eens wist wat er nu precies in het rapport stond, stonden alle betrokken politici in de rij om op televisie te komen verkondigen dat ze niets met de zaak te maken hebben. Zoals verwacht. Er werd gezegd dat de Griekse overheid het gerecht misbruikt om achter politieke tegenstrevers te gaan. Daarmee heeft de politieke oppositie wel in 1 slag de regering en het gerecht nog onbetrouwbaarder gemaakt dan ze al waren in de ogen van de Grieken.

Maar voor mij ongelofelijk, is hoe de politici reageren op de beschermde getuigen. Dit zijn klokkenluiders, whistleblowers, die worden beschermd door een wet die nota bene is mee gestemd door alle politici die in het rapport zijn vernoemd! Hier is een greep uit de dreigingen die we hoorden op televisie aan het adres van de anonieme getuigen:

Salmas: “Laat de getuigen identiteit veranderen, een nieuwe naam aannemen, ze zullen worden gevonden. Griekenland is heel klein. En ze zullen worden gestraft.”
Avramopoulos: “We moeten niet alles ernstig nemen wat deze vreemde types te zeggen hebben. Ze proberen hun g*t te beschermen voor wat hen te wachten staat.”
Georgiadis: “Wat die getuigen schrijven, heeft dezelfde waarde als een vod op het strand. Het is compleet vals, een werk van fictie.”
Oikonomou: “Ik zal hun armen breken.”
Venizelos: “De gemaskerde getuigen, zijn ongelukkigen die denken dat ze voor altijd bescherming zullen hebben.”
Lykourezos: “ Ze zullen worden gestraft.”
Loverdos: “Deze gangsters zullen het duur betalen.”

Loverdos: de man die als minister foto’s en namen van de seropositieve drugsverslaafde vrouwen die seks hadden met getrouwde Griekse mannen, op televisie toonde.

Ook oppositieleider Mitsotakis vindt dat de anonieme getuigen gemaskerden zijn. Hij gebruikt in een tweet eveneens het begrip «κουκουλοφόροι» – gemaskerden zoals het tuig dat op betogingen alles kort en klein slaat. En dit is de ernstige politicus die volgens sommigen Griekenlands hoop is? De man respecteert niet eens de anonimiteit van de getuigen?

Die dreigingen zijn trouwens niet mis en wellicht ook niet zo onschuldig, zoals volgend voorbeeld aangeeft. Twee jaar geleden vatte de Porsche Cayenne van Panagiotis Mavrikos vuur op de Attiki Odos. Mavrikos was een uitgever die net op weg was om te gaan getuigen bij de openbare onderzoeker over de Novartis-zaak. Hij had namelijk weet van steekpenningen. Hij heeft het niet weten na te vertellen. Er was in 2016 al heel wat verwondering over het “ongeluk” dat de man had.

In de loop van vorige week ging er een gerucht de ronde dat vice-voorzitter van Nea Dimokratia, brulboei Adonis Georgiadis, 40 miljoen zou hebben ontvangen van Novartis. Met dat geld zou de man zijn huis hebben vernieuwd. Georgiadis, die een politieke carrière heeft opgebouwd, uitsluitend door op televisie te komen, sleurde er meteen een reportageploeg bij van “onafhankelijke journalisten”, die bij hem thuis een kijkje mochten komen nemen in welke staat zijn huis er bij ligt. Dat leidde tot een surreëel  stukje televisie, met het zegel “EXCLUSIEF” op het scherm.

Ik was nog niet bekomen van dit schouwspel en merkte dat zowel journalist Makis Triantafyllopoulos, en nadien ook Nikos Chatziniolaou de naam EN DE FOTO van een beschermde getuige gewoon op het televisiescherm toonden. Is dat wel wettelijk? En hoe is het mogelijk dat geen enkele rechterlijke macht daar ook maar iets van zegt? Je zal in Griekenland maar anoniem willen getuigen tegen een politicus.

Ik moest opeens denken aan deze grafiek in The Economist waar duidelijk is dat minder dan 20% van de Grieken vertrouwen heeft in hun politici of hun journalisten. Geen land scoort slechter. Het wordt dezer dagen duidelijk waarom dit is.

En let op: hetzelfde gaat op voor de andere kant. Minister van Volksgezondheid Polakis is zelfs niet te beroerd om in het openbaar te proberen de berichtgeving op de openbare zender te beïnvloeden. In een post op zijn persoonlijke facebookpagina, geeft hij een journalist bij ERT er van langs omdat hij in zijn uitzending te weinig heeft benadrukt wat voor een corrupte bende de oppositie is.

En wat gaat er nu gebeuren? Er zal een vooronderzoek worden gevoerd door een parlementaire commissie die moet nagaan of de zaak naar het gerecht moet worden doorverwezen. De parlementsleden zelf moeten dus onderzoeken of parlementsleden een crimineel feit hebben gepleegd. U weet hoe dat gaat.

Voormalig premier Samaras laat het overigens hier niet bij. Hij heeft vandaag een rechtszaak aangespannen tegen Alexis Tsipras en tegen een hele resem gerechtelijke medewerkers. Een ex-premier die een zittend premier voor het gerecht wil brengen: we zijn ver gekomen in dit Griekenland.

Overigens is er nog steeds een clausule in de grondwet van toepassing, opgesteld door Evangelos Venizelos, die verbiedt dat een minister wordt vervolgd voor een misdaad die hij heeft gepleegd als er sindsdien 2 parlementaire periodes zijn voorbij gegaan. Met andere woorden: als er sindsdien 2 verkiezingen zijn geweest. En die zijn er geweest. U mag het met mijn complimenten aan eender welke Griek vragen: “Denkt u dat ook maar 1 van de namen die worden genoemd, ooit zal worden beschuldigd?”. Het antwoord zal steevast zijn: ‘maar natuurlijk niet. Wat denk je wel?’

Overigens: dat dit niet zo maar een klein onderzoek is, tonen de papieren van de FBI aan.