Het is hier nogal windstil gebleven de laatste dagen, maar ik heb een uitputtende week achter de rug, met een overvol programma. Daarom een poging om in 1 post zo wat alles samen te vatten wat er de afgelopen week is gebeurd. Eenvoudig zal het niet zijn, maar ik probeer.

De nieuwe Griekse regering heeft het vertrouwen gekregen van een meerderheid in het Parlement. Die meerderheid bestond enkel uit parlementsleden van SYRIZA en ANEL (Onafhankelijke Grieken). 162 stemmen, en dat volstaat dus om aan de slag te gaan. Of het regeerakkoord, zoals het is voorgesteld door Alexis Tsipras, zal worden uitgevoerd, is nog een heel andere vraag. Ik probeer een aantal zaken op een rijtje te zetten in 1 post, en die kan best lang worden.

De toekomst van Griekenland in de eurozone

De belangrijkste kwestie, wellicht niet alleen voor de Grieken, maar voor heel Europa. In het noorden hoor je stemmen dat die luie Grieken er maar moeten worden uit gegooid, want de problemen met het balsturige land houden maar niet op. Premier Tsipras heeft al een paar reizen achter de rug, en minister van Financiën Varoufakis is ook druk in de weer geweest om te proberen een manier te vinden om Griekenland in de eurozone te houden, zonder het zware besparingsprogramma verder te volgen. Voor zijn aanpak krijgt hij de volle steun van de Griekse bevolking. 82% van de Grieken staan achter de nieuwe minister. Zijn populariteit neem mythische proporties aan. Dat heeft te maken met zijn houding die voor sommigen arrogant leek, en wellicht ook met de vestimentaire keuzes, waar heel Europa maar over doormekkert. Het zinnigste commentaar op Varoufakis kwam van Wolfgang Schäuble die vond dat hij een heel goed gesprek had gehad met zijn ambtsgenoot, van wie hij vindt dat hij een zeer intelligente man is. Of hij al dan niet een das draagt en zijn hemd niet in de broek stopt,  maakt voor de Duitse minister van Financiën niets uit.

Waar Varoufakis in ieder geval in geslaagd is, is om het onbespreekbare weer bespreekbaar te maken. Europa lag al jaren op neoliberale austeriteitskoers en in Griekenland weet men al langer dat zoiets niet houdbaar is. Tot nu toe kon er niet worden over gesproken, maar dat is veranderd. En opeens klinken er stemmen dat die Grieken misschien toch wel eens gelijk zouden kunnen hebben. Op zich is dat bijna een aardverschuiving: het leek nauwelijks mogelijk net voor de verkiezingen.

Maar wat wordt het met Griekenland? Iedereen heeft er al zijn zegje over gedaan, en met name Jeroen Dijsselbloem zou pessimistisch zijn. Schäuble is de “bad cop” die vindt dat Griekenland op de ingeslagen weg verder moet gaan. Merkel lijkt dan weer de “good cop” te zijn, die een kleine opening laat tot aanpassingen van het programma dat Griekenland moet volgen. In ieder geval weten we nu dat er een afvaardiging van de Europese Centrale Bank, de Europese Commissie en het IMF naar Athene komt om de “technische gesprekken” voor te bereiden. Het is me niet duidelijk wat daar mee wordt bedoeld, maar ik zie hier in ieder geval toch wel weer een trojka in. Want dat waren toch de vertegenwoordigers van deze drie instituten? Schäuble alweer: ‘uit respect voor onze Griekse vrienden, zullen we de trojka niet langer trojka noemen’. Tsja, dat lijkt me dan toch weer niet meteen een bevestiging van het regeerakkoord van Tsipras. Hier wordt met woorden gespeeld.

En het besparingsprogramma dat hier in Griekenland μνημόνιο of memorandum wordt genoemd, zal worden vervangen door iets anders, waar we nog een naam voor moeten vinden. Er werd her en der in de pers geschreven dat Varoufakis zou instemmen met 70% van de maatregelen die in het oude programma stonden en met 30% nieuwe maatregelen die de oude moeten vervangen. Het is moeilijk om de bomen door het bos te zien en om duidelijke signalen op te vangen. Zelf laat de nieuwe minister van Financiën het achterste van zijn tong niet zien. Wel een vreemd detail: Lazard is raadgever bij de gesprekken. Het bedrijf doet dat zonder er geld voor in de plaats te vragen. Lazard was het bedrijf dat eveneens meegewerkt heeft bij de schuldherschikking of PSI in 2012. Dat was toen niet gratis. Waarom dat nu wel het geval is, daar hebben we geen antwoord op.

Of we op maandag na de eurogroep (vergadering van de minister van Financiën van de eurozone) wijzer zullen worden, weet ik niet. Maar er is wel haast bij want Griekenland moet binnenkort een aantal staatsleningen uitbetalen en heeft daarvoor wel geld nodig. Ik zie het land niet uit de eurozone stappen (want je kunt geen land uit de euro gooien), maar ik zie de gesprekken nog wel aanslepen. Het is balanceren op een dunne koord. Als Griekenland een betere behandeling krijgt, dan kan Rajoy in Spanje zijn beleid niet meer verantwoorden en ook in Portugal en Ierland zullen de regeringen het moeilijk krijgen.

Een deel van de Grieken schijnt er niet gerust op te zijn, en heeft al heel wat geld van de rekeningen gehaald. Je noemt dat misschien niet meteen een bank run, en je zag ook geen lange rijen aan de ATMs, maar in de bankfilialen zelf kwamen vooral ouderen al hun geld ophalen.

Buitenlands beleid

Een maand voor de verkiezingen was Alexis Tsipras samen met professor Nikos Kotzias op bezoek in Moskou. “Wat verwacht je anders van communisten”, was de reactie van heel wat Griekse politici. Het lijkt inderdaad dat vooral Kotzias er goede relaties op nahoudt met Vladimir Putin, dat zou in het verleden ook al duidelijk zijn geworden, en de academische publicaties van Kotzias zouden volgens sommigen in die richting wijzen. Zijn eerste daad als minister, was het blokkeren van nieuwe maatregelen tegen Rusland over het conflict in Oekraïne. Europa hield rekening met het standpunt van Griekenland, wat als een overwinning mag worden beschouwd.

Maar hoe staat de nieuwe regering eigenlijk tegenover Rusland? Het is niet meteen zo dat de Russen de Grieken hebben gesteund in het verleden. Er is de emotionele factor dat de orthodoxe religie beide landen verbindt, maar daar kom je eigenlijk niet zo ver mee. Vladimir Putin zou al gezegd hebben dat Tsipras een interessante man is met verfrissende ideeën, maar ook dat is nog niet meteen een steunbetuiging.

Gaat Griekenland de steun vragen van Rusland? In een interview liet minister van Defensie Panos Kammenos iets dergelijks verstaan. Mocht Europa niet ingaan op de eisen van Griekenland, dan is er nog steeds een Plan B, aldus de voorzitter van ANEL. En dat is om langs te gaan in Moskou of Beijing. De Chinezen zijn daar niet van op de hoogte, en volgens Varoufakis is er niet eens een Plan B.

En dan gaat Kotzias toch nog maar weer een keer op bezoek in Moskou afgelopen week. Die is daar wellicht een paar plannen gaan smeden om pijpleidingen naar Griekenland te brengen. Een paar jaar geleden heeft Kostas Karamanlis dat ook al eens geprobeerd, maar die plannen zijn compleet getorpedeerd. Er wordt in Griekenland gezegd dat het door toedoen van de Amerikanen was, die niet blij zijn wanneer Griekenland toenadering in het oosten zoekt. Misschien verklaart dat ook de nadrukkelijkheid waarmee Obama zegt dat je een land dat nauwelijks of geen economische groei kent, niet mag uitpersen.

Misschien is het allemaal wel deel van het pokerspel dat wordt gespeeld om Europa onder druk te zetten, maar dat is moeilijk in te schatten, want de kaarten liggen natuurlijk niet op tafel.

Privatiseringen

Een belangrijk onderdeel van het SYRIZA-programma was het stop zetten van de privatiseringen. Het agentschap dat zich met die privatiseringen bezig hield, zou worden ontmanteld. Betekent dat nu dat alles weer zal worden genationaliseerd. Zo ver zal het niet komen. Gisteren werd aangekondigd dat alle privatiseringen die zijn voltooid, niet zullen worden teruggeschroefd. Dat zal in ieder geval een opluchting zijn voor COSCO, het Chinese bedrijf dat een pier in de haven van Piraeus in handen heeft.

Privatiseringen die op dit moment gaande zijn, zullen opnieuw worden bekeken er de voorwaarden in de contracten zullen worden aangepast, ten voordele van Griekenland, zo luidt het. Hoe dat in de praktijk moet gaan, daar kan ik me maar weinig bij voorstellen. Ik zie een koper niet meteen akkoord gaan met dat soort aanpassingen.

En alle toekomstige privatiseringen zullen worden teruggeschroefd. Dat betekent niet dat ze niet zullen doorgaan. Een aantal er van zullen wellicht wel worden voltooid, maar ook weer onder andere voorwaarden. Voor zover ik kan inschatten zal de elektriciteitsmaatschappij en de watermaatschappij niet worden geprivatiseerd. De soep lijkt in ieder geval niet zo heet te worden opgediend als ze is geserveerd.

Belastingen

De achilleshiel van Griekenland is het innen van belastingen. Tijdens zijn gesprek met Varoufakis een tijdje geleden, herhaalde Wolfgang Schäuble nog een keer dat hij best wel 500 Duitse belastingsinspecteurs ter beschikking wilde stellen van Griekenland. We zijn ondertussen vijf jaar verder sinds Georgos Papandreou de hulp van de partners inriep, en er is al jaren gesproken over structurele veranderingen, maar op het front van het innen van de belastingen, is er nog bitter weinig gebeurd. Diegenen die onmogelijk belastingen kunnen ontduiken, hebben de belastingsdruk zien verzevenvoudigen de afgelopen jaren. Logisch dus dat dit deel van de kiezers weggevlucht is van de partijen die hen deze belastingen hebben opgelegd. Velen hebben voor SYRIZA gekozen omdat die partij openlijk zei dat vele belastingen onrechtvaardig zijn en zullen worden afgeschaft.

De bevolking heeft niet gewacht tot een wisseling van de macht, maar is gewoon gestopt met het betalen van belastingen. Bij elke verkiezing in Griekenland wil een nieuwe regering komaf maken met wat de vorige heeft opgebouwd, en dat leidt tot onduidelijkheid. Het is niets nieuws, maar het is extra dramatisch in deze tijden dat de inkomsten van belastingen in januari 2015 slechts een derde bedragen van het vooropgestelde doel. Grieken hoopten dat SYRIZA de belastingen meteen zou afschaffen. De verkiezingsboodschap was dus niet meteen goed begrepen, of slecht geformuleerd.

En dus moest bevoegd minister Nadia Valavani tussenbeide komen en vanuit het Parlement oproepen om de schijven van de belasting op onroerend goed, de ENFIA, voor 2014 te betalen. Ook zij die het eigenlijk niet kunnen. Het is namelijk de ENFIA voor 2015 die zal worden afgeschaft (er komt een nieuwe belasting in de plaats). Als je op die manier communiceert, krijg je geheid een reactie van de oppositie. En die liet dan ook niet lang op zich wachten. SYRIZA maakt meteen al een bocht van 180 graden, klinkt het.

Populair

Toch lijkt de populariteit van de regering (voorlopig nog) niet te lijden onder dit soort communicatie. In een opiniepeiling begin vorige week, schaarde 67% van de Grieken zich achter de aanpak van SYRIZA. In een opiniepeiling van afgelopen vrijdag werd gevraagd naar het stemgedrag, mochten er nu verkiezingen worden gehouden, en SYRIZA zou in dergelijk geval 45% van de stemmen halen, terwijl de tweede partij, Nea Dimokratia, slechts aan 18% komt. Het zijn nog wittebroodsweken en de regering heeft voor veel Grieken nog niet veel verkeerd gedaan.

Die steun was merkbaar op de Griekse straten op woensdag 11 februari. Op die dag was er een speciale vergadering van de eurogroep en de Grieken wilden hun steun betuigen aan hun regering. Het blijft vreemd, we zien het niet vaak in Griekenland (om niet te zeggen: nooit). Duizenden mensen in heel het land kwamen op de straat, en trotseerden de bittere koude. Zonder al te veel vlaggen, zonder al te veel politiek.

Ik was zelf op woensdag op Syntagma, waar naar schatting 25.000 mensen bij mekaar kwamen. De sfeer deed een beetje denken aan het voorjaar van 2011, toen de verontwaardigden elke avond bij mekaar kwamen voor het parlementsgebouw. Het was rustig, en werden niet echt slogans geschreeuwd. Ik zagen groepen mensen het Griekse volkslied zingen, en her en der weerklonken de verzetsliederen van Theodorakis. Op geïmproviseerde bordjes stond: “niet 1 stap terug”, “dit is niet het Europa dat wij willen” en meer van dergelijke spreuken.

De dranghekken zijn al lang weg voor het parlementsgebouw en mensen stonden in drommen rond de Evzonen en applaudiseerden bij de wisseling van de wacht. Het pattriotisme is weer terug. “We zijn terug blij en trots om Grieken te zijn”, hoorde ik iemand roepen. “Ik voel me 20 centimeter groter”, was het antwoord van iemand anders. Het terugwinnen van de waardigheid, was een verkiezingsslogan van SYRIZA en daar lijkt de partij al min of meer in gelukt te zijn. Om die reden herhaalt Tsipras steeds in Europa dat Griekenland een gelijkwaardige partner wil zijn in de eurozone.

De oppositie

Wie minder populair is, dat is voormalig premier Antonis Samaras. Die is voorlopig nog voorzitter van Nea Dimokratia, maar verwacht wordt dat zoiets niet te lang meer zal duren. De partij heeft een stevige nederlaag geleden en er gaan stemmen op dat Samaras de partij in extreme wateren heeft gevoerd, wat de traditionele kiezer heeft weggejaagd. Dat extremisme van Samaras heb ik hier al vaker aangekaart. Samaras zelf heeft op geen enkel moment de verantwoordelijkheid voor de verkiezingsnederlaag op zich genomen, en dat zorgt voor wrijvingen binnen zijn partij.

Wat ook voor wrijvingen zorgt, is het feit dat de voorzitter van Nea Dimokratia een verklaring van de EVP (Europese VolksPartij) mee heeft ondertekend die zegt dat Griekenland verder moet gaan met het programma dat Antonis Samaras heeft ondertekend. Een aantal mensen binnen Nea Dimokratia vinden dat niet zo zeer Tsipras daar schade van zal ondervinden, maar dat de positie van Griekenland zelf daarmee wordt ondermijnd. Sommige leden van de partij zijn al erg vocaal geweest in hun veroordeling van het feit dat de handtekening van Samaras onder het document staat. Het kan natuurlijk ook politiek opportunisme zijn, nu ze zien hoe de Grieks bevolking zich achter de nieuwe regering schaart.

Niet alleen Samaras probeert de positie van Tsipras te ondermijnen. Ook de Griekse media doet dapper hun duit in het zakje. Er wordt op de zenders van de reders voortdurend ingezoomd op de artikels die in de internationale pers verschijnen over het feit dat Griekenland onredelijk is en dat het bezuiningsprogramma moet worden verder gezet. Over de andere artikels, die zeggen dat Griekenland misschien toch wel een punt heeft, wordt met geen woord gerept.

Migrantenbeleid

Gisteren kwam de eerste golf van kritiek op de nieuwe regering. De opvangcentra voor migranten, gebouwd met Europees geld, zitten nog steeds vol met mensen die zijn opgepakt tijdens de operatie Xenios Zeus. Er was gezegd dat die centra zouden worden gesloten. Gisteren pleegde een jongeman van 23 zelfmoord in het opvangcentrum van Amygdaleza, iets buiten Athene. Hij kon het leven achter prikkeldraad niet meer aan. Het is de vierde zelfmoord in het opvangcentrum op erg korte tijd.

De mensen die er opgesloten zitten, krijgen elke dag een kommetje met pasta, en hebben nauwelijks kledij om zich warm te houden. Amygdaleza ligt op een vlakte open en bloot, omringd door besneeuwd bergen. Het is er erg koud. Na de zelfmoord kwam bevoegd minister Panousis de stand van zaken opmeten. Rondom hem stonden migranten te roepen “Vrijheid”. Dit wordt een moeilijke kwestie, want coalitiepartner ANEL zal ook moeten instemmen met wat er zal worden gedaan met deze opvangcentra. En het is niet helemaal duidelijk of de partij zal instemmen met het opheffen van de kampen. Gezien de rechtse oriëntatie, zou het wel eens kunnen dat het allemaal niet zo vlot zal gaan.

De eerste ontslaggolf

Ondertussen lijkt het alsof de eerste ontslagen vallen onder de nieuwe regering. In het regeerakkoord staat dat het minimumloon geleidelijk zal worden opgetrokken naar 751 euro. Dat moet ook in de privésector gebeuren. En de Griekse bedrijven dreigen daardoor natuurlijk meer geld opzij te moeten zetten voor de lonen.

Filippas, een vriend van me, werkt in een groot Grieks bedrijf. De voorbije jaren zijn daar vele jongeren aangenomen die onder een speciaal regime van de vorige regering (opgelegd door de trojka), aan de slag konden voor ongeveer 400 euro per maand. Die gaan dus hun loon quasi zien verdubbelen. De werkgever is daar als de dood voor, en heeft de ontslagen aangekondigd van alle werknemers die langere tijd bij het bedrijf zijn. Filippas heeft 20 jaar staat van dienst. Zijn vriend Georgos 18. Ze verdienden beiden 1400 euro in de maand. En tegen de zomer staan ze dus op straat.

Het bedrijf kondigt nu al de ontslagen aan, want er is nog geen nieuwe wetgeving die collectieve ontslagen probeert in te dijken. Ook is het nog wachten om de Collectieve Arbeidsovereenkomsten weer in de praktijk te brengen. Filippas is slachtoffer en hij vreest dat hij op zijn 45ste geen baan meer zal vinden.