Met grote belangstelling werd het proces Richter gevolgd door de plaatselijke bevolking van Kreta, maar ook buiten de landsgrenzen. Heinz Richter is een Duitse historicus en beschouwt – naar eigen zeggen – Griekenland als zijn tweede heimat. Hij schreef dan ook verscheidene boeken over Griekenland en Cyprus. Zijn boek dat uitkwam in 2011: ‘Operation Merkur: Die Eroberung der Insel Kreta’ / ‘Η μάχη της Κρήτης’ behelst de eerste twaalf dagen van de strijd en heeft heel wat stof doen opwaaien. De inhoud van het boek werd betwist vanuit verschillende hoeken: door verenigingen van overlevenden uit de Kretenzische dorpen waarover sprake is, door overheidsfunctionarissen, parlementsleden, maar ook door historici zoals – misschien wel de meest fervente tegenstander – professor Giorgos Margaritis uit Thessaloniki. De eerste man die al sinds 2011 de inhoud van het boek betwist, is ere-Commandant der Strijdkrachten Manousos Paragioudakis uit Rethymnon, een zeer belezen man die ook het meest uitgebreide verslag gemaakt heeft van de gecontesteerde passages in het boek.

De openbaar aanklager van Rethymnon baseerde zich op een nieuwe Griekse wet tegen racisme die in 2014 werd aangenomen, om te beweren dat Richters boek passages bevat die negationistisch zijn en meer bepaald een “ontkenning van de misdaden van het nazisme tegen het Kretenzische volk met lasterlijke inhoud”. Het gaat voornamelijk over passages die de heroïsche strijd van de ‘antartes’ als een mythe voorstellen, omdat de Kretenzische burgerbevolking die de wapens tegen de binnenvallende eenheden – voornamelijk parachutisten – opnam, brutale en barbaarse praktijken zouden begaan hebben tegenover gewonde soldaten.

Alles wat kon doorgaan voor wapen werd bij dit volkse verzet gebruikt, er is niemand die dit zal ontkennen. Richter gaat echter ook zo ver om te beweren dat de Kretenzers de Duitse soldaten na de dood opzettelijk verminkten. De logica van de auteur is dat de meedogenloze en buiten de wet van de oorlog bewegende Kretenzische guerrilla de indringers tot mensonterende daden dwong en tot de verschrikkelijke represailles zoals het platbranden van hele dorpen en het doden en martelen van mannen, vrouwen en kinderen. De oorlog zou in het begin een ‘zuivere’ oorlog geweest zijn volgens Richter. Het doden van gewonde Duitsers echter gaat in tegen het internationaal oorlogsrecht. Het doden van krijgsgevangenen door de Duitsers daarentegen, kaderde wel binnen het oorlogrecht volgens Richter en was dus niet ‘fout’. In feite wordt de verantwoordelijkheid voor de oorlogsmisdaden van de nazi’s verlegd naar de slachtoffers van de bezetting en met name de ongeorganiseerde verzetsstrijders die verantwoordelijk gesteld worden voor de escalatie tot een ‘vuile oorlog’. Ook andere passages werden letterlijk geciteerd in de lokale pers, maar dit is in korte bewoordingen de kern van het betoog dat gevoerd werd in de rechtbank van Rethymnon.

De advocaten van Richter riepen het recht op vrije meningsuiting en meer bepaald op academische vrijheid in ter verdediging,  en zij wonnen. Richter werd onschuldig bevonden op 10 februari jl. De rechter motiveerde zijn beslissing door te zeggen dat artikel 2 van de anti-racisme wet “onverenigbaar is met de Grondwet en het Europees recht, en als zodanig niet effectief en niet van toepassing is.” Hij voegde eraan toe dat het bestraffen van de ontkenning van gebeurtenissen die als oorlogsmisdaden worden gedefinieerd door het Parlement, in strijd is met het recht op academische vrijheid en dat dit ingaat tegen de scheiding der machten tussen de uitvoerende en de rechterlijke macht, en het vermoeden van onschuld. Het zal vast een hele kluif zijn voor iemand die zich specialiseert in deze materie. In hoeverre de anti-racismewet in Griekenland te vergelijken is met deze in andere Europese landen is mij niet bekend. Het is overigens niet de eerste keer dat de anti-racismewet in werking treedt, eerder was er al het proces tegen de neo-nazipartij Gouden Dageraad. Het is wel de eerste keer dat de wet aangewend werd op basis van artikel 2, het gedeelte van de wet dat betrekking heeft op het bewijs dat een geschreven publicatie is. De anti-racismewet is veelbesproken, maar ook de gerechtelijke vervolging van Richter is erg omstreden en volgens academici uit verschillende landen ook verontrustend. Het leek er in ieder geval een week tevoren al op dat Richter zou vrijgesproken worden op aanbeveling van de openbaar aanklager, omdat Richter met zijn boek niet lijkt te willen aanzetten tot haat tegen de Kretenzische bevolking. De uiteindelijke reden voor de vrijspraak was wel verrassend, toch zijn velen het ermee eens dat de zaak beter binnen de academische wereld uitgevochten wordt en niet in de rechtbank.

Blijft toch de vraag of we mogen uitsluiten of het hier om ‘propaganda’ gaat, een woord dat door de tegenstanders vaak gebruikt wordt om het boek van Richter te omschrijven. Onmiddellijk na de vrijspraak komt Heinz Richter namelijk op de proppen met zijn visie op de eisen tot herstelbetalingen vanwege Griekenland. De regering Tsipras heeft in deze zaak geen been om op te staan volgens hem, meer nog, het is Duitsland dat geld moet terugkrijgen van Griekenland. De Duitse krant ‘Die Welt’ schrijft op 15 februari jl.: “Het lijkt erop dat – puur rekenkundig – Duitsland geen schulden kan hebben aan Griekenland, maar het is mogelijk dat zelfs het tegendeel waar is: De Griekse overheid moet in werkelijkheid – afhankelijk van of je rekening houdt met de rente en samengestelde interest – aan Berlijn tot tientallen miljoenen euro’s overdragen, in aanvulling op de miljarden die het reeds ontvangen heeft in het kader van de verschillende reddingsplannen”. “Deze bevindingen”, zo rapporteert Die Welt: “zijn het resultaat van een grondig onderzoek van de Duitse bestanden, met name het rapport uit het Politiek Archief van het Ministerie van Buitenlandse Zaken van de Reichsbank, van de hand van de historicus uit Mannheim Heinz A. Richter.” Heinz Richter staat met zijn beweringen dus lijnrecht tegenover de andere bekende historicus Hagen Fleischer.

In een reportage van Alexis Papachelas voor Skai, uitgezonden op 16 februari jl., worden alle kanten van het verhaal belicht. Opmerkelijk is dat Heinz Richter hier ook openlijk toegeeft dat hij de Duitse minister van financien, Wolfgang Schäuble, adviseert. Heinz Richter wordt namelijk in Duitsland beschouwd als een expert op het vlak van Griekenland. De reportage op Skai is het bekijken waard, en de argumenten van Richter zijn door iedereen te volgen omdat hij Engels spreekt:

http://www.skai.gr/player/tv/?mmid=270383

Tot slot: in een interview vanmorgen op NEA TV sprak de vice-rector van de Universiteit Van Kreta, Michalis Taroudakis, zijn ongenoegen uit over de recente ontwikkelingen rond de persoon Heinz Richter. Persoonlijk betreurt hij de uitreiking van een ere-doctoraat aan de professor in november 2014, en de houding van de man tegenover Griekenland en het Griekse volk in het bijzonder. “De procedure laat niet toe dat het bestuur van de universiteit hierin kan tussenkomen.” zo zegt, “wel is er een intern onderzoek gaande binnen de bevoegde faculteit. Het resultaat zou kunnen zijn dat voor de eerste keer een ere-doctoraat terug wordt ingetrokken. Wij zijn altijd voorzichtig bij het kiezen van kandidaten voor een ere-doctoraat, en de heer Richter had eerder al een onderscheiding ontvangen van de Griekse president voor zijn werk.” De leden van het comite die stemden voor de toekening van het ere-doctoraat zijn verdeeld. Aan de ene kant is er de persoon die Richter voordroeg, de man die Richter als promotor had voor zijn proefschrift. Van de overige leden die unaniem voor de toekenning van het ere-doctoraat stemden, is gebleken dat bijna niemand het boek had gelezen. Sommige academici uit Rethymnon die het boek ondertussen wel gelezen hebben, zijn echter zo verbolgen dat ze tegen Richter kwamen getuigen in de rechtbank.

Update 25 mei

De titel van eredoctor van de Universiteit van Kreta, die toegekend werd aan Heinz Richter, werd ingetrokken volgens de beslissing van de Algemene Vergadering van de afdeling Politieke Wetenschappen. De beslissing werd unaniem genomen. De decaan van de Faculteit van de Sociale, Economische en Politieke wetenschappen, Dimitris Mylonakis, maakte bekend:

“De zaak Richter roept een reeks fundamentele kwesties op. De eerste is dat wetenschappelijke problemen moeten worden opgelost door middel van wetenschappelijk debat, niet in de rechtszalen. De Griekse justitie kweet zich van zijn taak om de heer Richter van alle aanklachten te ontslaan, om op deze wijze de vrijheid van meningsuiting te vrijwaren.

De positie van de heer Richter betreffende de Slag om Kreta en de Duitse schadevergoedingen werd reeds wetenschappelijk in twijfel getrokken door een groot aantal Griekse en Duitse historici.

De heer Richter lijkt met zijn houding niet de eer die de Universiteit van Kreta hem toekende, te respecteren. De publiciteit die ontstond ten gevolge van het gerechtelijk onderzoek ging gepaard met een reeks acties en uitspraken van hemzelf, die grotendeels in strijd zijn met de academische ethos. Zijn algemene attitude wordt negatief beoordeeld.”