Het zal u niet zijn ontgaan: afgelopen zondag kwamen een groot aantal mensen op straat in Athene om duidelijk te maken dat ze het niet eens zijn dat het noordelijke buurland van Griekenland in een nieuwe naam het woord Macedonië zal gebruiken. “Griekenland is één en is Grieks”, zo luidde het. En niemand kan ons die afnemen.

Ik heb geprobeerd om er zo genuanceerd mogelijk een uitleg bij te geven in het zeer fijne radioprogramma “Met het Oog op Morgen”. U kunt de uitzending hier terug beluisteren. Maar daarmee is nog niet alles gezegd. Ik zei op het einde van het gesprek dat de Macedonische kwestie de samenleving hier enorm polariseert. En dat bleek op maandag eens te meer.

Zo was er ten eerste het aantal deelnemers aan het protest. De politie hield het op 140.000. De organisatoren hadden het over 1.500.000. Journalisten hadden het maandag lyrisch over de grootste betoging van de laatste decennia. Om er dan aan toe te voegen dat dat hun eigen opinie was. Wellicht waren deze journalisten niet aanwezig op de protestmarsen in 2010, 2011 en 2012, waar een paar honderdduizenden mensen waren, en waar de straten van Syntagma tot Omonoia tot Monastarika vol mensen stonden. Anderhalf miljoen mensen waren er afgelopen zondag bij lange na niet. Ik ben zelf een kijkje gaan nemen, en op het Syntagmaplein kon er echt niemand meer bij, maar de straten rond het plein stonden niet vol.

De politie zelf toonde beelden die gemaakt waren met de helikopter en die zouden moeten tonen hoe veel mensen er dan wel waren komen opdagen.

Er was echter een probleem met de video: er stond namelijk geen exacte aanduiding van het uur op, zodat een heleboel mensenhet cijfer van 140.000 betwisten. Er zal ook wel een hoop wishful thinking mee bemoeid zijn, neem ik aan. De polarisatie ging zo ver dat er werd beweerd dat de regering opzettelijk aan de politie had gevraagd om de aanduiding van het uur te verwijderen. De video zou zijn genomen om 12 uur, volgens deze versie, en toen was er nog niet zo veel volk. Pas om 14 uur zou alles vol hebben gestaan, en zouden er anderhalf miljoen mensen zijn geweest. Ja, het was een tactiek van de regering om de opkomst te minimaliseren. Veel leden van de oppositiepartij beweerden dat eveneens. En aan de andere kant van het spectrum zijn er mensen die zelfs niet geloven dat er 140.000 mensen aanwezig waren. Volgens hen zouden het er nog minder zijn geweest. Ik ben zelf geen expert in dit soort dingen, maar afgaande op de beelden en wat ik in de straten van Athene heb gezien, zou het om 200.000 mensen gaan. Maximum.

Patriottisme te koop

Het zou afgelopen zondag zijn gegaan om een patriottische optocht: gewone mensen die trots zijn op hun land. Daar hoort altijd heel wat vlaggengezwaai bij, en vlaggen waren er overal te koop: de kleine vlaggetjes kostten 1 euro, de gemiddelde vlaggen 5 euro, en de grote vlaggen 10 euro. Nergens zag ik iemand om een bonnetje vragen, of met de betaalkaart een vlag kopen. Je mag er dus van uit gaan dat er op zondag heel wat in het zwart verkocht is. Je kunt je dan de vraag stellen hoe patriottisch je bent, maar dat is een apart verhaal. Er zullen genoeg mensen zijn die vinden dat hun belastinggeld naar Duitsland gaat en dat ze daarom niet bereid zijn om BTW te betalen.

Het doet me toch ook denken aan een campagne die in 1992 werd gevoerd, ongeveer op hetzelfde moment toen er erg grote protesten tegen de Macedonische naamskwestie waren. Veel groter dan de protesten van Athene of Thessaloniki, overigens. De campagne die toen werd gevoerd, had als slogan: “Hou je van Griekenland, een bonnetje dan!”.

Waar het vorige protest in Thessaloniki nog was georganiseerd door partijen die zich in de extremistische, nationalistische rechterhoek van het politieke spectrum bevinden, was het protest in Athene georganiseerd door het “Coördinatiecomité van de Pan-Macedonische Wereldunie“. Bezorgde burgers, luidde het officieel. Deze bezorgde burgers hadden in ieder geval al de steun van Mikis Theodorakis gekregen, de bekende componist, die afgelopen zondag op zijn 92ste vanuit een rolstoel een toespraak voorlas die bij een aantal van zijn volgers de wenkbrauwen deed fronsen.

Al van bij het begin richtte Theodorakis zich tot “mijn goede Grieken, mijn broeders, fascisten, racisten, terroristen, anarchisten en relschoppers”. Wel een vreemde manier om je volk om je heen te verenigen. Theodorakis ging te keer tegen de regering en tegen de tactieke om weer in gesprek te gaan met FYROM om een naam te vinden waar iedereen tevreden mee kan zijn. Ik kan me wel voorstellen dat hij geagiteerd was, gezien de dag voor het protest zijn huis was besmeurd met verf en slogans. Theodorakis zei niet beschaamd te zijn om trouw te blijven aan de heilige schaduwen van de voorouders, in tegenstelling tot de nationaal-nihilisten die ons regeren. Theodorakis zei dat hij bekend staat om zijn strijd tegen elke vorm van fascisme, en hij had het er over dat we nu onder een soort van links fascisme leven. “De ergste vorm van fascisme, is de draai naar links”, zo klonk het. De componist had zich in 2008 al uitgesproken tegen de regering Karamanlis, toen die bereid bleek om de naam Macedonië toe te staan in combinatie met een geografische bepaling. Anno 2018 hebben we een regering die datzelfde wil doen, maar de oppositiepartij die 10 jaar geleden aan de macht was, weet niet of ze zich dezelfde positie moet aanmeten als destijds. Voormalig premier Samaras, die in 1993 een regeringscrisis veroorzaakte rond de Macedonische naamskwestie en vervolgens uit de partij werd gegooid door de vader van de huidige leider van Nea Dimokratia, heeft de voorbije jaren als partijleider (nadat hij in 2008 terug in de rangen werd gesloten) er voor gezorgd om heel wat onfrisse rechtsnationalisten aan boord te brengen. De populistische Adonis Georgiadis, oorspronkelijk nog bij de extremistische partij LA.O.S., heeft het ondertussen al tot vice-voorzitter geschopt. U kunt zich voorstellen dat Nea Dimokratia (of althans een aantal van haar leden) dit keer erg blij was met de positie van Theodorakis.

Nadien gebeurde er op Twitter iets onwaarschijnlijks. Theodorakis, de man die altijd tegen het fascisme in al zijn vormen had gevochten, lof van de woordvoerder van het neonazistische Gouden Dageraad. “Mikis begon bij de Nationale Jongerenorganisatie van (de dictator – BT) Ioannis Metaxas en maakte de cirkel rond op het protest, waar hij naast de patriotten en nationalisten stond. Zijn tussentijdse posities en buitelingen zijn hierbij vergeten.”

Het kan nog vreemder. Zoals volgende tweet toont van Chrystos Skaloummbakas: “Mikis sprak vandaag en het was alsof ik mijn vader op Makronissos hoorde spreken over Macedonië. Een indrukwekkende draai, het achtersteven wordt nu eerst geëerd (altijd poëtisch, dat Grieks – BT)! Mijn vader zal zeker glimlachen in zijn graf nu nog niets is verloren. EMOTIE!!!”.

Kasidiaris kent u. Die Skaloumbakas wellicht niet. Ik kende hem ook niet, maar ik heb vernomen dat hij de zoon is van een junta-beul in het strafkamp van Makronissos. Die overigens nooit berouw heeft getoond voor zijn wandaden. Zijn zoon verheerlijke het regime waar zijn vader heeft gediend en is bovendien persoonlijke vriend van de boven vernoemde vice-voorzitter van Nea Dimokratia. Gezellige bende, die jongens die Mikis Theodorakis nu op een piëdestal hebben gezet. Voor vele Grieken is Theodorakis afgelopen zondag wel definitief van zijn sokkel gevallen.

Nochtans is de man ook verbannen geworden tijdens het junta-regime, naar het eiland Ikaria. En zijn liederen werden door de junta verboden, maar nu werden ze gespeeld voor een publiek van afstammelingen van diezelfde junta. Wat een verwarde toestand.

Theodorakis lijkt de pedalen een beetje te hebben verloren. Zijn stellingnames over de buitenlandse politiek zijn sowieso op zijn minst verward te noemen. In 1997 heeft hij in Skopje nog een vriendschapsconcert gehouden en vond hij dat de noordelijke buur niet het exclusieve recht op de naam Macedonië mocht hebben. Hij heeft ook ooit beweerd dat hij anti-Israël is, maar ook anti-Joods. Toch wel vreemd voor de componist van de Mauthausen trilogie.

Terug naar het “Coördinatiecomité van de Pan-Macedonische Wereldunie“. Dat had verder de steun gevraagd en gekregen van de kerk. In tegenstelling tot de bijeenkomst in Thessaloniki had aartsbischop Iëronymos dit keer gezegd dat het protest werd gesteund door de kerk, ondanks het feit dat hij een paar weken eerder vond dat het nu niet het geschikte moment is om te protesteren en dat er vooral eenheid moet zijn. Dat is dus naar de aanloop van afgelopen zondag overboord gegooid. We kregen op zondag toespraken van bisschoppen die ook problemen hadden met de schismatische kerk van de noorderbuur. Het kon niet zijn dat deze kerk zich dan bovendien nog eens omdoopte tot de Orthodoxe Kerk van Macedonië. Want de Kerk beschermt de geschiedenis van Griekenland, zo luidde het. Zelfs als die geschiedenis niet “gewijd” is, want in de hoogdagen van Macedonië was er nog geen sprake van het christendom. Maar dat is allemaal nog wel te begrijpen. Het werd wat beschamend toen een monnik van de Athosberg het podium beklom en vond dat Griekenland maar weer eens het verloren grondgebied moest gaan inpalmen, tot Constantinopel toe. Goh, en wij waren bang dat Skopje irrendentistisch zou zijn.

Ondertussen heb ik om andere redenen met een aantal jongeren samen gezeten, die zich hebben verenigd in het initiatief Generation 400. Die ijveren voor bewustwording over de situatie in Griekenland voor jonge mensen die niet in staat zijn om een fatsoenlijk loon te krijgen voor hun baan. Waardoor ze gedwongen bij hun ouders/grootouders wonen en er niet eens aan denken om een gezin te beginnen. Voor deze jongeren was het hele protest afgelopen zondag een non-event. Zij komen er niet voor op straat want ze hebben wel wat anders aan hun hoofd.

En dat leek ook wel te stroken met mijn gevoel: ik zag vooral oudere mensen op het protest op zondag, vaak van buiten Athene. Gezien het mooie weer, maakten ze er een uitstap van en combineerden ze het protest met een bezoek aan de Akropolis. De vlaggen namen ze mee naar boven.