Afgelopen week werd de Wereld Milieu Dag gevierd en dat zou in Athene eens een keer in de verf worden gezet. Burgemeester Kostas Bakoyiannis zou voor de gelegenheid op het centrale Omonoia plein 4 luchtfilters plaatsen. Een vernieuwing zoals we die nergens anders hadden gezien, want we hebben een burgemeester die van vernieuwingen houdt.

Een grote reclameposter schreef in koeien van letters: ADEM VRIJ. De 4 luchtfilters van Omonoia staan gelijk aan 30 bomen. Ze zouden de lucht zuiveren die we inademen. Hoe dat precies in zijn werk gaat, vinden we nergens terug, maar de traditionele media, in handen van oligarchen die erg goede banden hebben met de regering Mitsotakis (de oom van de Atheense burgemeester) stelden zich er geen vragen bij en herschreven eigenlijk gewoon een persbericht. Wie ben ik dan om mijn twijfels te hebben?

De video maakt ons ook niets wijzer, maar het ziet er allemaal wel mooi en flashy uit. En alles draait om communicatie, en niet om essentie.

De campagne klonk wel heel bitter, want de affiches verschenen iets meer dan twee weken nadat een enorme verwoestende brand een groot gebied ten zuidwesten van Athene in de as had gelegd. Het was volgens bronnen de grootste brand van de voorbije decennia (deze winter hadden we toevallig volgens de overheid ook de zwaarste sneeuwval in de voorbije 40 jaar, maar dat bleek niet zo te zijn). Of het inderdaad de grootste brand was, weet ik niet. Maar dat ook deze regering niet in staat blijkt om haar burgers te beschermen, werd duidelijk. De brand kon ongecontroleerd uitbreiden want er waren onvoldoende blushelikopters en blusvliegtuigen beschikbaar. Het brandseizoen begint in Griekenland op 1 mei, en Griekenland gebruikt deze vliegtuigen en helikopters via leasing, maar volgens de bevoegde minister hadden we pech, want de vliegtuigen en de helikopters hadden wat vertraging opgelopen. Een beetje pech. Duizenden hectaren in de asse, mensen die hun huizen kwijt zijn, en de minster spreekt van pech. Het was opnieuw een incident dat een deuk sloeg in de reputatie van deze regering die zogezegd bestaat uit zeer bekwame mensen die hun werk veel beter beheersen dan de amateurs die we voordien hadden. Het is niet duidelijk of de pech er in bestond dat de vliegtuigen en de helikopters te laat geleverd werden, dan wel of ze te laat besteld werden.

O ja, en de brand ontstond door een onvoorzichtige 90-jarige die wat dorre takken in zijn tuin verbrandde. We hebben de voorbije decennia heel wat 90-jarigen gehad die dorre takken in hun tuin hebben verbrand. Ik heb dit scenario zo vaak gehoord, dat ik er toch wat argwanend bij word. In ieder geval lag er op ons balkon in Piraeus, toch al gauw 50 km verwijderd van de brand, asse van de opgebrande bomen. Je wordt er niet vrolijk van. En als je dan een affiche ziet die 4 luchtfilters aanprijst die het werk zouden doen van 30 bomen, van kun je dat enkel als cynisch ervaren. Althans ik toch. En niet alleen dat: als u een luchtfoto bekijkt van het Omonoia plein, dat door de burgemeester opnieuw is aangelegd (het lijkt wel een vast bestanddeel van het werk van elke Atheens burgemeester om dat plein opnieuw aan te leggen) dan zie je dat er niet 1 boom op het plein staat. Enkel een grote fontein, omringd door een kring van gras dat vorig jaar verschroeide, volgens de burgemeester omdat er een speciaal soort worm de wortels van het gras kapotvrat. Het is moeilijk om hier niet cynisch van te worden.

En sta me toe mijn argwaan nog wat door te trekken. De filters worden geplaatst door een bedrijf dat zich Politis Technologies noemt. Het bedrijf is nergens bij de kamers van Koophandel terug te vinden onder die naam. Er is wel een bedrijf dat Politis Group heet, en dat zich specialiseert in affichecampagnes in bushokjes en zo meer. Dit bedrijf heeft vorig jaar een flink duit verdiend door in heel Griekenland affiches op te hangen met de slogan “We blijven thuis”. U weet wel, de campagne die hoorde bij de succesvolle eerste lockdown waardoor Griekenland het etiket kreeg van modelleerling. Tot de grenzen open gingen voor het toerisme en de coronagevallen de hoogte in schoten. Maar het bedrijf heeft geen ervaring in de installatie van luchtfilters.

Ik ben trouwens een keertje op zoek gegaan naar die filters. Die worden verkocht door een Nederlands bedrijf, maar op de website van het bedrijf kan ik ook nergens terugvinden of de filters werken in open lucht, op een plein. In tunnels worden ze gebruikt, maar of ze in een dystopisch landschap de functie kunnen overnemen van bomen, dat kan ik nergens terugvinden. Schaduw en koelte, een eigenschap van bomen, bieden ze in ieder geval niet. Maar die dingen zijn wel geschikt voor een zogenaamde Smart City. Dat zijn sleutelwoorden die het goed doen in deze tijden, maar het blijft allemaal toch wel erg vaag.

Ik ben eens gaan rondwandelen op het Omonoia plein om te kijken of je nu echt iets merkt van het feit dat de lucht er zuiverder zou zijn en dat je er dus vrijer zou kunnen ademen, zoals de campagne suggereert. Ik kan niet zeggen dat ik er iets van gemerkt heb. Maar misschien zat mijn cynisme in de weg. Ik laat het aan experts over om uit te vogelen of deze apparaten überhaupt iets doen.

In ieder geval hebben de luchtfilters elektriciteit nodig, iets wat bomen dan weer niet nodig hebben. En waar gaat die elektriciteit vandaan komen? Deze regering heeft het plan opgevat om zo snel mogelijk over te schakelen naar groene energie. Lovenswaardig. We zouden het enorm vervuilende bruinkool achter ons laten. Griekenland zet erg in op zonnepanelen en windmolenparken. Vooral wat windmolens betreft, is er de laatste jaren echt een explosie van “investeringen”. Windmolenparken staan verspreid over het hele land en worden vaak gebouwd zonder een voorafgaande milieustudie. Meer nog: heel wat windmolenparken worden in Natura 2000 gebieden geplaatst. Premier Mitsotakis heeft al laten weten dat hij van Griekenland de groene batterij van Europa wil maken.

Er doen geruchten de ronde dat er plannen waren om in het gebied dat in mei is afgebrand windmolens te plaatsen, maar dat dit was afgewezen. En er zijn theorieën dat de brand nu goed uit komt voor het bedrijf dat daar windmolens wilde plaatsen, maar of die echt waarde hebben, zal nog moeten blijken want in principe moet afgebrand bosgebied opnieuw aangeplant worden. Maar het is een feit dat er een flinke toename van investeringen is voor windmolens. Dat klinkt economisch allemaal wel goed, maar of die investering echt wel “groen” is, is wellicht een semantische discussie.

Overigens was er op de Wereld Milieu Dag een protest in Agrafa, een van de meeste ongerepte plaatsen in Griekenland (en Europa), met een ongekende natuurpracht. De regering heeft besloten om er windmolenparken te plaatsen, tot groot ongenoegen van natuurliefhebbers. Voor die windmolens moeten flink wat bomen sneuvelen. De protesten waren best heftig.

Of deze zogenaamde groene initiatieven in Athene de stad meer leefbaar  zullen maken, is nog maar de vraag. Athene zakte 20 plaatsen in de Global Liveability Index 2021 van The Economist Intelligence Unit, in vergelijking met 2019. Nu gaat deze index niet enkel over het feit of een stad groen is of niet. Er wordt ook gekeken naar hoelang een stad in lockdown was, hoe veel besmettingen er waren en zo meer. Maar de leefbaarheid van een stad wordt natuurlijk wel beïnvloed door het feit hoe groen die is. Athene staat ondertussen op plaats 92 in een ranglijst van 140 steden.

Het initiatief van Bakoyiannis om de lucht van de stad te filteren, doet me denken aan zijn initiatief van vorig jaar, toen hij The Great Walk inhuldigde. Het was de bedoeling om de stad aangenamer te maken als maatregel tegen de pandemie zodat mensen meer afstand van elkaar konden houden (ik verzin dit niet). We kunnen na een jaar wel stellen dat het hele concept een grote flop is geworden. Dat zeg ik niet, dat zegt Bloomberg.

De bloembakken staan er troosteloos bij, de verf ziet er niet uit, een hele strook die voorzien was voor wandelaars en fietsers kan niet meer worden gebruikt omdat die was aangelegd op de tramsporen die tijdelijk buiten gebruik waren nadat een deel van het traject was verzakt. Ondertussen rijdt de tram weer tot aan het Syntagmaplein, over de strook van The Great Walk. Het hele project was weer een mooie oefening in flitsende communicatie, maar heeft zo goed als niet bijgedragen tot een verbetering van het leven in de stad. En dat zal net zo gaan met de luchtfilters op het Omonoia plein.