Het is ondertussen meer dan 12 dagen geleden date en passagierstrein en een goederentrein frontaal op elkaar botsten ten hoogte van Tempi, iets ten noorden van Larissa. Daarbij zijn tientallen mensen, vooral studenten om het leven gekomen. Op de dag van het ongeluk – 1 maart – zou premier Mitsotakis het signalisatiecentrum van Larissa officieel hebben geopend, om te laten zien hoe goed alles werkt (we zitten in een pre-electorale periode nietwaar). Alleen werkt dat centrum niet, het blijkt nog niet te bestaan.
Ik heb met Lode van De Wereld Morgen een lang gesprek gehad over de ramp. De video daarvan kunt u onder deze link bekijken.
De voorbije dagen gaan er zo veel gedachten door mijn hoofd, dat ik ze nauwelijks op orde krijg. De treinbotsing is de culminatie van criminele verwaarlozing en roekeloosheid in een staat die aan de oppervlakte terug scheen te functioneren en leek overeind te krabbelen na een verwoestende financiele crisis. Maar al dat, bleek gewoon een laagje vernis dat er nu brutaal af komt.
Vergeef me dat er geen structuur in deze post gaat zitten. Ik wil gewoon de gedachten even vast leggen. Het wordt een lang verhaal.
Ik weet eigenlijk nog steeds niet hoe veel mensen er zijn omgekomen in de treinramp. Op 2 maart werd gezegd dat er 57 doden te betreuren vielen. Dat was het aantal dat kon worden geïdentificeerd omdat de lijken noch min of meer intact waren, zo werd gezegd in een bericht op de BBC.
Maar er waren nog heel wat vermisten. Hoe veel, dat kon niemand met zekerheid zeggen, want er zijn mensen op de trein gestapt in Larissa zonder dat ze een kaartje hadden kunnen kopen. Ze zouden dat wel doen bij de conducteur op de trein zelf. En een paar dagen geleden werd gezegd dat er ook nog een Syrische vluchteling was geïdentifieerd die ook de trein had genomen. Op basis van DNA. Zat die al bij die 57 doden?
Ik word een beetje achterdochtig bij die cijfers. Want hoe hoger het officiële dodental ligt, hoe moeilijker de positie van de regering wordt. En die wilde al laten zien dat ze meer in zat met de veiligheid van de burgers, dan de vorige SYRIZA-regering. Tijdens haar termijn kwamen er 103 mensen om in de verwoestende brand bij Mati.
En Vassilis Chiotis, directeur van de regeringspropaganda-zender SKAI (ik heb er echt geen ander woord meer voor), liet in een panelgesprek al weten dat deze regering nu een discours moet maken waarin deze ramp moet worden vergeleken met die van Mati, waarbij het aantal doden als een criterium moet worden gebruikt. De obsceniteit is niet te geloven.
Hoe is het mogelijk dat een regering die geld vrij maakt voor afluistersoftware, om politieke tegenstanders (maar zelfs ook leden van de eigen regering) en journalisten af te luisteren, niet in staat is om te weten waar treinen zich bevinden op de sporen?
Hoe is het mogelijk dat een regering, die beweert zich in te zetten voor de veiligheid van het land, en daarbij miljoenen of zelfs miljarden uitgeeft om een hek te bouwen aan de grens met Turkije, aan de nieuwste gevechtsvliegtuigen en oorlogsschepen, niet in staat is om de veiligheid te garanderen op letterlijk 1 treinverbinding?
De politici
Premier Mitsotakis gaf een verklaring op televisie op de dag na de ramp waarin hij aangaf dat alles er op wees dat het ging om een menselijke fout. Hoe is het mogelijk dat een premier tot deze conclusie komt, nog voor er een onderzoek is gestart? We weten ondertussen allemaal wel dat een groot deel van de verantwoordelijkheid bij de politiek ligt, die er niet in slaagt om alleen nog maar signalisatie te installeren op een spoorwegennet van 2.200 kilometer.
Er kwam meteen reactie vanuit de bevolking op deze bewering, waarna Mitsotakis een bocht van 180 graden diende te maken. Dat deed hij op zondag 5 maart via een Facebook-post. Een nieuwe toespraak op televisie zou wellicht enkel de woede van de bevolking aanwakkeren. In diezelfde Facebook post, bood hij zijn verontschuldigingen aan in naam van de regering en in naam van voorgaande regeringen. Het is de vierde keer dat Mitsotakis zijn verontschuldigingen aanbiedt: een keer voor de bosbranden die bijna de helft van het eiland Evia in de as hebben gelegd in 2021, een keer voor de overstromingen in Athene bij stortregens, waarbij het water niet kan worden afgevoerd, en een keer bij de sneeuwval van 2022 waarbij mensen op de tolweg rond Athene – de Attiki Odos – 2 dagen vast kwamen te zitten. Je kan niet echt zeggen dat hij aan hoofd staat van een goed functionerende overheid, zoals hij zelf steeds beweert.
Een paar uur na de publicatie van zijn verontschuldiging, kwamen mensen op straat om te protesteren. Waarop de oproerpolitie met traangas en schokgranatan antwoordde. Op een manifestatie waar oudere mensen en gezinnen met kinderen waren. De verontschuldigingen van Mitsotakis lijken niet zo oprecht.
Vervolgens minister van Infrastructuur en Openbaar Vervoer, Kostas Karamanlis. Verkozen op basis van zijn naam en niet op basis van zijn kwaliteiten. Een kleine 2 weken voor de ramp, stak hij in het parlement nog een vermanende vinger op naar de oppositie die de veiligheid van de spoorwegen in vraag stelde. Hoe waagde ze het om aan de minister te twijfelen!
Na de ramp, ging Karamanlis ter plekke, waar hij met bevende stem en met tranen in de ogen sprak over de doden. Een paar uur later nam hij ontslag. Iets wat je niet vaak ziet in de Griekse politiek. Vanuit regeringskringen kregen we te horen hoe eervol dat gebaar wel was. Maar achter de schermen had hij een gesprek met een journalist van Ta Nea waarin hij aangaf dat hij niet begreep waarom hij zou moeten betalen voor de fouten van zijn voorgangers.
Nochtans zat hij niet sinds vorige week op die post. Verder bleek dat Karamanlis ook van plan was om zich weer verkiesbaar te stellen bij de komende parlementsverkiezingen – wanneer die ook gehouden zullen worden (aanvankelijk was sprake van 9 april, maar het staat nu al vast dat ze zullen worden uitgesteld).
Ze is op zich geen politicus, maar de Griekse president Katerina Sakellaropoulou liet zich ook niet echt van haar beste kant zien. Terwijl de reddingswerkers nog op zoek waren naar overlevenden en lijken, verscheen ze op het toneel om een paar bloemen op de plaats van de ramp te leggen. Daarvoor dienden de werkzaamheden te worden gestopt, een teken waar de prioriteiten blijken te liggen.
De nieuwe minister van Infrastructuur en Openbaar Vervoer, is minister van Staat Giorgos Gerapetritis. Hij stelde meteen een commissie op met experts die moesten gaan uitspitten hoe de ramp kon gebeuren. Een van de leden van de commissie, was de voormalige CEO van Trainose (voor de spoorwegen werden geprivatiseerd) die tussen 2010 en 2015 verantwoordelijk was voor de besparingen bij de spoorwegen die door de trojka werden opgelegd. Het sierde de man wel dat hij zelf in zag dat hij niet in die commissie kon zetelen. Waarom de minister dat zelf niet in zag?
Gerapetritis zal er nu voor zorgen dat er in elk station vanaf nu 2 stationschefs zijn. Want mede door al die besparingen was dat zelfs niet het geval. Er zullen ook minder treinen gaan rijden. En hij zou er ook voor zorgen dat tegen eind maart de treinen veilig zouden rijden. Hoe krijgt hij dat op 2 weken voor mekaar, daar waar zijn voorganger er in de voorbije 4 jaar niets van bakte?
Minister van Economische Ontwikkeling en Investeringen Adonis Georgiadis spande de kroon qua cynisme. In een van zijn ontelbare televisie-optredens (hij zit meer in de studio van SKAI dan op zijn kantoor) vertelde hij: “Je bent minister van Openbaar Vervoer. Zeg je in het openbaar dat de spoorwegen niet veilig zijn? Nee, dat doe je niet, want dan neemt er niemand nog de trein. Het is mogelijk dat de minister dacht dat, als hij zegt dat er een probleem is met de veiligheid van de treinen, er morgen geen trein meer rijdt in Griekenland.” Onze minister is een grote vriend van de privé maatschappijen die dan verlies zouden maken en als minister van Economische Ontwikkeling wil je dat niet, toch? Gelukkig dat de regering elk jaar aan de maatschappij Hellenic Train 50 miljoen euro geeft om de verbindingen naar afgelegen gebieden te garanderen. Alleen blijkt de verbinding Athene – Thessaloniki zelfs een verbinding naar afgelegen gebieden te zijn.
De Journalisten
De vierde macht wordt ze wel eens genoemd: de pers. Die zit in de zak van de rijke Griekse oligarchen die bepalen wat er mag worden geschreven. Slippendragers van de macht zijn ze vaak. Met een paar uitzonderingen, die het niet makkelijk hebben. Onderzoeksjournalistiek moet het hebben van crowdfunding. Als ze te veel tegen de haren van de grote belangen in strijken, worden ze met SLAPPs bedreigd, en een aantal onder hen wordt ook gewoon afgeluisterd.
Even een voorbeeld van het gedrag van de journalisten in de systemische media die goede banden hebben met de regerende partij.
Giannis Papadopoulos op SKAI vraag aan een werknemer van Hellenic Train: “Er zijn zo veel stakingen geweest. We hebben geen stakingen gezien met als eis meer veilige spoorwegen”. Waarop de werknemer antwoordt dat de vakbonden nochtans voldoende berichten de wereld hadden in gestuurd over de veilighed, maar dat de regering er voor gezorgd heeft dat een aangekondigde staking zo snel als mogelijk als illegaal wordt bestempeld door de rechtbanken”. Daartoe is een wet gestemd, met instemming van de trojka. Waarop onze journalist antwoordt: “laat ons hier geen syndicalistische onderwerpen aansnijden”. Ja, wat is het nu?
Maria Sarafoglou, op de zender MEGA vraagt aan de voorzitter van de machinistenbond waarom de bond nooit eerder iets heeft gedaan. Waarop de voorzitter zegt dat de bond meerdere buitengerechtelijke aanklachten (εξώδικο in het Grieks) naar diverse ministeries heeft gestuurd om de passagiers en zichzelf te beschermen. Op die aanklachten is nooit reactie gekomen. Een beetje journalist zou dat moeten weten. Maar vakbonden krijgen geen stem in de Griekse media. Niet dat de vakbonden heilige boontjes zijn, maar dat is dan weer een ander verhaal.
Nikos Manesis op Alpha TV: het probleem met de spoorwegen bestaat al langer. Mitsotakis heeft gewoon pech, want dit gebeurde tijdens zijn wacht. De roulette rolde en het balletje viel op Mitsotakis. Hij heeft gewoon pech.
Aris Portosalte van SKAI (persoonlijke vriend van Georgiadis en spreekbuis par excellence voor de regerende partij): “Toen de Express Samina zonk, hebben we de veerdiensten gemoderniseerd. Nadat er 3 ongelukken op de autoweg in Tempi (ja, weer in Tempi) zijn gebeurd, besloten we om een beter wegennet te bouwen. Toen hebben we tunnels voor de auto’s en de treinen gebouwd. Jammer genoeg moesten er toen mensen sterven om dit te verkrijgen. Dat waren offers. Ik heb het gevoel dat we nu verder gaan en er voor gaan zorgen dat de spoorwegen veilig worden, anders kunnen we de zaak sluiten.” Je zal als ouder maar horen dat je kind geofferd is om het vanzelfsprekende voor elkaar te krijgen: veilig treinverkeer.
Journalist Pavlos Tsimas van SKAI zei net hetzelfde in een gesprek met nieuwsanker Sia Kosioni, de echtgenote van Pavlos Bakoyiannis, de neef van premier Mitsotakis. Die volledig instemde met Tsimas.
Die zelfde Portosalte had een gesprek op een space op Twitter met voormalig journalist Grigoris Psarianos, die nu politiek benoemd is op het kantoor van vice-premier Pikrammenos. In dat gesprek zegt Psarianos het volgende: “deze regering dient haar ambtstermijn uit te zitten, tot na de zomer, om met de inkomsten van het toerisme, waarbij het land naar adem kan heppen, in september naar verkiezingen te gaan. Want nu is de publieke opinie ontspoord.” Daarop reageert een toehoorder dat het jammer zou zijn dat Kyriakos (Mitsotakis) de trein van de herverkiezing zou missen door een kuttrein. Waarna hij zichzelf een mudjaheddin van Mitsotakis noemt.
Portosalte had een kleine opmerking bij de interventie: we kunnen het geen kuttrein noemen omdat het een zwaar voorval was.
OSE – ERGOSE
Een paar woorden over de maatschappijen OSE (de Griekse Spoorwegenorganisatie, verantwoordelijk voor de infrastructuur) en ERGOSE (dochtermaatschappij van OSE die de investeringsprojecten in de spoorwegen moet beheren). Hellenic Train is de privémaatschappij die het rollend materieel van de Griekse spoorwegen onder SYRIZA voor een schamele 45 miljoen euro heeft gekocht en een contract heeft ondertekend waarbij ze onderuit kan van mogelijke schadevergoedingen.
OSE en ERGOSE zijn niet geprivatiseerd en dus uitstekende vehikels voor politieke benoemingen.
Onmiddellijk na de parlementaire verkiezingen van 2019 benoemt Nea Dimokratia Chronis Akritidis, die kandidaat was voor de partij in Kozani maar niet werd verkozen, tot voorzitter van ERGOSE. Akritidis bekleedt tegelijkertijd enkele andere functies, waaronder een functie in een bedrijf dat projecten afneemt van ERGOSE.
In de raad van Bestuur komen nog 2 andere partijleden van Nea Dimokratia terecht. Christos Vinis is voormalig voorzitter van de jongerenafdeling van Nea Dimokratie en neemt in 2020 de functie van CEO over nadat Akritidis aftrad. Ioannis Xifaras, na zijn overstap van ERGOSE onder de magische titel van management consultant, is ondertussen gepromoveerd tot tot directeur-generaal voor Openbaar Vervoer, een functie die hij nog steeds bekleedt.
Of beide mannen bekwaam zijn, weet ik niet. Maar hun loyauteit aan de partij heeft hen zeker geen windeieren gelegd.
De trojka
Griekenland heeft de voorbije 12 jaar zwaar moeten besparen op last van de trojka. Hoewel het grootste deel van de verantwoordelijkheid bij wanbeheer ligt, gaat het besparingsbeleid van Brussel zeker niet vrijuit.
Er is in Griekenland gewoon veel te weinig personeel om een veilige werking van de spoorwegen te garanderen en dat is een direct gevolg van de eisen van de trojka, die het niet kon schelen welke jobs zouden sneuvelen, als het maar allemaal klopte in de excelletjes.
De eis tot privatisering heeft zeker niet geleid tot een beter beleid bij de spoorwegen. Het bedrijf dat de signalisatie moest installeren, was een consortium betaande uit Alstom (Frankrijk) en Aktor (Griekenland). Het systeem zou moeten zijn opgeleverd in 2016, maar is nog steeds niet in werking. Het consortium hield zich niet aan de voorwaarden van het contract, maar ERGOSE, die op de naleving moest toekijken, was wel erg laks.
Voormalig vice-voorzitter van de commissie die de installering van de signalisatie moest opvolgen, heeft vorig jaar in april ontslag genomen en is bijzonder kritisch voor ERGOSE. Sta me toe dat ik vermoed dat hij zo veel mogelijk buiten beeld zal worden gehouden om de Nea Dimokratia leden bij ERGOSE zo veel mogelijk te beschermen. Wil u meer achtergrond over het effect van de besparingen en de privatisering, dan moet u zeker dit artikel lezen.
Het Gerecht
Tijdens zijn televisietoespraak zei Mitsotakis dat het gerecht tegelijk aan het werk zou gaan. In een democratie waar de scheiding van de machten enkel op papier bestaat, kun je je vragen stellen hoe Mitsotakis dat weet. Een paar dagen na de ramp schrijft hij een brief naar de aanklager van het Hooggerechtshof Isidoros Dogiakos, met de vraag om het onderzoek naar de ramp absolute prioriteit te geven. Dat werd door heel wat mensen gezien als inmenging. Maar wat doet het er toe? Dogiakos is benoemd door deze regering, en heeft heel goede banden met de regerende partij. Op de bruiloft van zijn dochter (met de burgemeester van Glyfada) bleek Kostas Karamanlis (niet de minister van hierboven, maar wel de voormalige premier) nog getuige te zijn. En de zoon van Dogiakos is politiek benoemd en werkte in het politiek kantoor van Kostas Karamanlis (dit keer WEL de minister).
En wat doet Dogiakos nadat hij de brief van Mitsotakis krijgt? Hij gaat het treinongeluk opnieuw onderzoeken van 2017, tijdens de termijn van SYRIZA, waarvoor al een gerechtelijke uitspraak is gedaan. Hij laat daarbij een 8-tal treinongelukken tussen 2020 en 2022, waar nog geen gerechtelijk onderzoek is naar gedaan, gewoon links liggen. Je kunt je daar vragen bij stellen.
Dogiakos voert trouwens ook het onderzoek naar het afluisterschandaal waarbij Mitsotakis is betrokken. En in het kader van dat onderzoek, heeft hij een opiniestuk geschreven waarin hij de onafhankelijkheid van de Griekse autoriteit voor communicatieveiligheid en privacy in vraag stelde. Hij zou zelfs een audit van die authoriteit hebben tegengewerkt. En als reactie op journalisten die kritiek hadden op de werking van het Griekse gerecht, dreigde hij met een uitgebreide financiële audit. Alles te lezen in dit artikel.
Sta me toe dat ik – en vele Grieken met mij – geen vertrouwen heb in het gerechtelijk onderzoek naar de treinramp. Er is nog steeds geen inval geweest in de kantoren van de treinmaatschappijen, waarvan wordt gezegd dat er de laatste tijd wel heel wat papieren in de shredders terecht zijn gekomen.
De stationschef
Het leidt geen twijfel dat de stationschef van Larissa ook een deel van de verantwoordelijkheid draagt. Maar hij bleek onervaren te zijn, en hij had zijn opleiding nog niet achter de rug. Toch stond hij die avond alleen in voor de veiligheid in Larissa station.
Uit het logboek dat hij bijhield, bleek dat hij Tipp-Ex had gebruikt om een aantal aantekeningen aan te passen. In 2023 moeten stationschef nog een logboek op papier bijhouden. Tsja. Het is indicatief voor de toestand waarin de Griekse spoorwegen zich bevinden.
Ook indicatief zijn deze beelden van het controlecentrum TX1 in Thessaloniki .
Het ziet er niet bepaald uit zoals het controlecentrum in het spotje van de trainmaatschappij Hellenic Train, vind u niet?
Ik heb geprobeerd om hier een en ander neer te schrijven om de woede en de angst van de Griekse bevolking te duiden. Sinds de ramp rijden er geen treinen meer. Maar stel je voor dat je als student moet pendelen. Hoe ga je dat nu doen? Met de auto, langs de peperduren geprivatiseerde tolwegen? Of met het vliegtuig, met Aegean dat met 120 miljoen euro steun door de COVID-crisis is geholpen?
Want vooral studenten zijn het slachtoffer. Het grootste deel van de doden waren studenten. Mensen die eigenlijk hun hele leven enkel crisis hebben gekend. Groot geworden onder het juk van de trojka in een maatschappij die hen weinig perspectief biedt, voor een maandloon van 600 tot 700 euro, misschien wel in het toerisme.
Mensen zonder perspectief maken soms rare keuzes. We hebben het 10 jaar geleden gezien, met de opkomst van Gouden Dageraad. Het zou me niet verbazen dat de partij ELLINES, opgericht door de ex-woordvoerder van Gouden Dageraad Ilias Kasidiaris, die in de gevangenis zit maar regelmatig berichten via YouTube online zet, hier goed garen bij gaat spinnen bij de komende verkiezingen.
Goed stuk Bruno. Falende staat roep ik ook al lang (in de woestijn) maar ik kan me niet ontdoen van een nog veel gruwelijker beschrijving van de toestand: falende samenleving. Want laat ons eerlijk zijn: de staat ontneemt niet het recht van Grieken om betere politici te verkiezen, om sociale en civiele bewegingen op te richten en om verandering van onderop te stuwen. Apart van de (door de kerk aangeprezen ?) “Ti na kanoume?” (wat doen we eraan?) is er ook veel ‘rot’ in alle lagen van de samenleving en helaas ook onder de jongeren. Bijvoorbeeld: veel zo niet de meeste jongeren rijden met auto’s en vooral motto’s rond als (zelf)moord-tuigen. De staat faalt door een falend en ronduit afwezig verkeersveiligheidsbeleid, maar de samenleving faalt evenzeer door gebrek aan sociale controle, disciplinering, en weerbaarheids-organisatie. Het valt niet uit te sluiten dat roekeloze motorrijders zijn omgekomen in de treinramp maar ook deelnemen aan de (meer dan terechte en zelfs hoopgevende) protesten en mede oproepen ‘veiliger treinen’.
Zolang dat niet verandert, zie ik ook geen licht aan het eind van de falende staats tunnel.
Frank
Klopt inderdaad Frank, het is een samenleving waar iedereen naar zijn eigen kleine clan kijkt als overlevingstaktiek. Maar niemand gaat op zoek naar een breder beeld. Het verklaart ook waarom zo vele jongeren vertrekken en niet meer terug komen.
In welk Europees land faalt de staat niet??