Een economische groeimotor wordt Griekenland weleens genoemd. Het land zou uit de crisis klimmen en de Griekse economie doet het beter dan eender welke andere economie van de EU.

Een macro-econoom die achter zijn bureau de excelletjes zit te bestuderen, zal dit allemaal wel beamen, maar als je rond je kijkt, kun je je afvragen of het beter gaan met Griekenland en de Grieken.

Laat ik eerst beginnen met te zeggen dat het met Griekenland wel degelijk beter gaat dan 4 tot 5 jaar geleden. Of dat het gevolg is van de politiek die wordt gevolgd, of dat het te verwachten was nadat het land door een diep economisch dal is gegaan, waarna je alleen maar kan opklimmen, laat ik in het midden. Dat is iets wat economen beter kunnen bestuderen dan ik.

Wat ik wel zie, is dat er heel veel nadruk is gelegd op het zogenaamde  FDI: Foreign Direct Investment. Vanuit het buitenland wordt heel veel geïnvesteerd in Griekenland. Waaraan zien we dat?

Gokken als investering

Om te beginnen aan de talrijke gokbedrijven die hier zijn neergestreken. Novibet, Betsson, Betshop , Stoiximan, Bwin, N Casino en ga zo nog maar even door. Je ontkomt niet aan de reclames op televisie en radio. Een duurzame investering lijkt me dat niet te zijn.

Er wordt ook druk gebouwd aan onder meer casino’s. Het grote casino op de Parnitha berg wordt naar de stad gebracht. Op de oude luchthaven van Hellinikon wordt een groot shoppingkwartier gebouwd met natuurlijk ook een casino.

Datacenters

Verder komen de grote internationale bedrijven hier hun datacenters bouwen: grote gebouwen met servers die heel veel elektriciteit nodig hebben, maar verder niet echt veel jobs leveren. Maar het staat goed op het palmares als je Microsoft, Google, Tesla en zo meer naar hier kunt halen.

Toerisme

De grote groeimotor van de economie, is het toerisme. Griekenland mikt op de toerist met een dikke portefeuille en dat zie je door alle luxury resorts die worden gebouwd. Griekenland is een populaire bestemming, waardoor de vraag naar hotelkamers heel hoog is, wat de prijzen de hoogte in jaagt. Daardoor kunnen Grieken zich zelf alsmaar moeilijker een week vakantie veroorloven.

Heel wat ondernemingen palmen ondertussen ook stranden in en verhuren strandstoelen voor belachelijk hoge bedragen. Met je eigen stoeltje kun je er niet meer gaan zitten. Het hooggerechtshof liet een paar dagen geleden al weten dat stranden openbaar moeten blijven en vragen om op te treden tegen deze ongecontroleerde “economische ontwikkeling”. Het zal me benieuwen.

Tegelijk is er door die groei in het toerisme meer vraag naar personeel voor de hotels, restaurants en taverna’s. Ondanks het feit dat Griekenland zo wat het hoogte percentage werkloze jongeren (15 tot 29 jaar oud) ter wereld heeft, raken de plaatsen niet ingevuld. Een econoom die excelletje analyseert, weet misschien niet hoe dat komt, maar het is eigenlijk niet moeilijk te begrijpen.

Werken in de toeristische sector is sowieso heel erg zwaar. Werkdagen van 14 uur zijn geen uitzondering en er zijn nauwelijks rustdagen tijdens het seizoen. Dat betekent ruwweg 4 tot 5 maanden werken tot je er bij neer valt, en vaak voor een vrij laag loon. En veelal ook nog in het zwart. Als er al een controleur langskomt, weten de grote spelers van het toerisme dat vaak al vooraf.

Werknemers moeten vaak van Athene zich verplaatsen naar de toeristische plaatsen om er te gaan werken. Vroeger kregen ze nog wel eens kost en inwoning, maar ondertussen is dat niet meer wat het geweest is. Door de groei van AirBnB vind je zo goed als geen kamers meer en sommige werkgevers laten hun personeel in containers slapen. Plaatsen raken niet gevuld en de Griekse regering moet nu beroep gaan doen op vluchtelingen (die ze tot nog toe hebben teruggeduwd in Turkse wateren, of weggestopt in kampen) om het toerisme te doen draaien. Er zouden een paar duizend Egyptenaren naar hier komen om deze zomer te helpen.

Overigens: dokters, verplegend personeel en leerkrachten in de openbare sector die op de eilanden worden geplaatst (ze kunnen dat vaak zelf niet kiezen), worden nu ook al uit hun huurwoningen gegooid om plaatst te maken voor de toeristen. De plaatselijke ziekenhuizen (waar niet is in geïnvesteerd) en de plaatselijke scholen dreigen daardoor niet naar behoren te kunnen functioneren. Maar het gaat wel goed met de economie.

Op populaire bestemmingen zoals Mykonos, waar rijke sjeiks hun champagne komen sippen, worden alle regels met de voeten getreden: bouwovertredingen, bouwen op archeologische grond, zwartwerk, valse facturen, … noem maar op. Een paar weken geleden werd een werknemer van de archeologische dienst in het ziekenhuis geslagen toen hij bouwovertredingen rapporteerde. Sindsdien wordt hij geïntimideerd. Twee grote beach bars die boetes riskeren wegens bouwovertredingen, hebben verzet aangetekend en vermoedelijk zal er – nu verkiezingen in aantocht zijn – niets veranderen, zodat ze deze zomer gewoon hun zin weer kunnen doen.

Vastgoed

Na de crisis is er nu ook een grote boom in het vastgoed. Je krijgt in Griekenland een Gouden Visum als je 250.000 euro of meer investeert (binnen een paar maanden zal dat bedrag worden opgetrokken naar 500.000 euro). We hebben de voorbije jaren gezien dat Chinezen, Turken, Russen en zo meer oude gebouwen opkopen en vernieuwen om dan te verhuren via AirBnB. Ondertussen reikt Griekenland ook de hand naar Libanezen die nog wat geld hebben om hier te komen investeren en zo hun rampzalige land te ontvluchten.

U herinnert zich nog dat Griekenland alles moest privatiseren. De havens van Piraeus en Thessaloniki zijn voor belachelijk lage bedragen in handen gekomen van privé-bedrijven. Ook vastgoed is geprivatiseerd. Ik denk nu even aan het gebouw van Keranis, niet zo ver van mijn huis. Dat gebouw zat in de portefeuille van een Grieks pensioenfonds dat gedwongen werd om het gebouw te verkopen. Een Israëlische investeerder heeft er ruim 4 miljoen euro voor gegeven.

Om het vervolgens te verkopen aan het Griekse ministerie van Justitie voor 80 miljoen. Het gebouw zal nu worden omgetoverd tot het gerechtsgebouw van Piraeus. Wat een geweldige investering toch!

Schulden

Wat is nog een grote groeisector? Schulden.

De eerste twee noodleningen die aan Griekenland werden gegeven in 2010 – 2011 waren eigenlijk bedoeld om voornamelijk de Franse en Duitse banken te redden, die roekeloos hadden geïnvesteerd in Grieks waardepapier dat opeens niets meer waard bleek.  In ruil daarvoor moest een operatie worden opgezet die de Grieken als zondebok afschilderde en die verwachtte dat Griekenland “structurele hervormingen” zou gaan doorvoeren. In de praktijk kwam het er op neer dat de werkloosheid piekte, dat er in de lonen werd gesneden en dat mensen op nulcontracten of deeltijdse contracten (soms een paar uurtjes per maand) zouden gaan werken.

Mensen die leningen hadden aangegaan bij de Griekse banken (die eigenlijk nauwelijks problemen hadden tijdens de financiële crisis die uitbrak met de val van de Lehman Brothers bank), konden hun leningen niet meer terugbetalen. De banken hadden geen geld meer om kredieten te verstrekken en Griekenland zat in een neerwaartse spiraal die mede door haar “redders” was mogelijk gemaakt.

Toen er in 2015 een nieuwe noodlening werd verstrekt, was die bedoeld om de Griekse banken overeind te houden. Het geld werd gebruikt om de banken te herkapitaliseren, maar in ruil daarvoor dienden die hun Non Performing Loans of niet-inbare leningen te verkopen aan allerlei funds die ondertussen ook hier zijn neergestreken. Die NPL’s zijn voor een prikje opgekocht (vandaar dat er geld nodig was voor de herkapitalisatie).

Daardoor zijn de Griekse banken uit de rode cijfers gekomen, maar die schulden zijn natuurlijk niet verdwenen. De funds gaan daar nu achteraan en sommige zijn niet te beroerd om mensen uit hun huizen te zetten (u herinnert zich mijn blogpost van een aantal weken geleden). Zo was er afgelopen week het voorbeeld van de 81-jarige gehandicapte. Die had zich borg gesteld voor een lening die door zijn zoon was aangegaan. Toen die laatste werkloos werd, kon hij die niet meer terugbetalen. De lening is opgekocht door een fund die het huis van de 81-jarige openbaar verkocht. Een buitenlandse “investeerder” bood er 150.000 euro voor, weliswaar ver onder de werkelijke waarde van het huis, maar het fund heeft er wel een forse winst mee gemaakt. De politie kwam de man met geweld uit zijn huis zetten – hij had niet eens de tijd om de lader voor zijn rolstoel mee te nemen – en veranderde de sloten zodat hij niet meer binnen kon. En dat wordt dus als investeringen gezien. Staat goed op de excelletjes van onze economen.

We gaan dit meer en meer zien in de toekomst: mensen die uit hun huizen worden gezet. Investeerders die de huizen voor een prikje opkopen en dan toeristisch gaan uitbaten of uitbuiten (het is maar hoe je het ziet).

Tijdens de crisis zijn ook heel wat hotelletjes over de kop gegaan. Die zitten nu ook in de portefeuilles van de funds en worden verkocht aan grote buitenlandse spelers die ondertussen een heel grote voetafdruk hebben in Griekenland. Het is natuurlijk wel een investering, maar ten koste van wat.

En dat is de vraag die ik me steeds toch weer stel. Ten koste van wat is die economische groei van de voorbije jaren gebeurd?