We schrijven 7 juli 2023. Premier Mitsotakis kondigt aan dat Griekenland heel wat nieuwe blusvliegtuigen en -helikopters zal aanschaffen en dat het land voorlopig erg had ingezet op brandpreventie. We zouden nooit eerder zo voorberid zijn geweest op het brandseizoen.

We zijn ondertussen eind augustus en ik kan eerlijk gezegd niet wachten tot deze horrorzomer voorbij is. De talrijke bosbranden van dit jaar zorgen er voor dat je je alsmaar minder veilig begint te voelen. Laten we even kijken wat er deze zomer allemaal is gebeurd. De beelden die ik toevoeg, heb ik van de site van NASA – FIRMS gehaald.

Het begon op 17 juli met branden in Kalyvia (ten zuiden van Athene), Loutraki en Dervenochoria. De overheid, die te allen prijze wil vermijden dat er doden vallen bij bosbranden, zette volop in op evacuatie. Het begint meldingen van het noodnummer 112 te regenen waarbij mensen werden opgeroepen om hun huizen te verlaten en veiliger oorden op te zoeken. Daarbij hielpt de talrijk aangenomen politie. De brand in Dervenochoria stuurde rookpluimen over Athene en de brand in Loutraki nam zulk een uitbreiding dat de olieraffinaderijen in de buurt van de tolpoorten can Korinthe in gevaar leken. Bewoners die zich uit de voeten maakten, klaagden overigens dat ze tol moesten betalen om de brand te ontvluchten. Een paar weken geleden kwam ik voorbij de raffinaderijen en de brand is gestopt tot op ongeveer 300 meter. Ik moet er niet aan denken wat er zou gebeurd zijn als de brandweer er niet in geslaagd was om het vuur daar te stoppen.

Een paar dagen later brak er brand uit op het toeristische eiland Rhodos. De brand woedde daar meer dan 10 dagen lang en legde een groot deel van het bos in het centrum van het eiland in de as. De overheid heeft 19.000 mensen weten te evacueren. Politieagenten werden ingevlogen met C-130 vliegtuigen vanop het vasteland, maar brandweerlieden moesten met de gewone ferrie komen. En konden ook weer terug naar hun basis op het vasteland met de ferrie, maar zonder dat er voor hen een kajuit was geboekt. Reizigers zagen de uitgeputte brandeerlui op de vloer van het dek slapen. Toont wellicht de prioriteiten van deze regering.

Op 20 juli werd de noodtoestand op het eiland uitgeroepen, en die situatie bleef duren tot 2 augustus. Vele toeristen ontvluchtten het land en het is nog maar de vraag of het eiland volgend jaar nog hoog op de lijst van toeristische bestemmingen zal staan. Om die reden heeft premier Mitsotakis op de Britse televisie beloofd dat buitenlandse toeristen wiens vakantie ingekort is door de branden, een week gratis op zijn kosten mag vakantie komen nemen. Wie dat gaat betalen, zei hij er niet bij, maar de Grieken waren niet bepaald blij met zijn voorstel. Mensen op Rhodos die hun hebben en houden verloren hebben, kregen tot nu toe 534 euro schadevergoeding.

Een paar dagen na de brand op Rhodos, was het de beurt aan een andere toeristische topper: een groot deel van Kerkyra/Korfoe stond in lichterlaaie. Ook hier werden veel mensen weer geëvacueerd, maar gelukkig woedde de brand in een zeer dun bevolkt gebied. Maar de oppervlakte van het eiland die in de vlammen is opgegaan, is hallucinant.

Op 26 juli begon het te branden niet ver van de havenstad Volos, nabij Velestino. Er waren twee vuurhaarden. De rook blokkeerde de zon op de Pelion, en boven de Sporaden. In de buurt van Velestino is er de luchtmachtbasis Nea Anchialo, waar F-16 gevechtsvliegtuigen zijn gestationeerd. De basis wordt eveneens door de NAVO gebruikt. De F-16s dienden te worden verplaatst, mensen kregen uiteraard weer berichten via 112 om te evacueren. Tijdens een live-reportage zagen we een munitieopslagplaats de lucht in vliegen.

Een voorbijganger zag het zo gebeuren

Bleek dat de opslagplaats oververhit geraakte, maar de veiligheidsprotocollen zouden niet zijn opgevolgd en de droge begroeïing rond de opslagplaats zou niet zijn geruimd. Volgens mij zaten ze in Turkije met open mond te kijken naar wat er in Griekenland gebeurde.

Het dorp Nea Anchialos diende te worden geëvacueerd. De beelden die we zagen, waren op zijn minst hallucinant.

Tegelijkertijd brak er een brand uit in Zuid-Evia, nabij Karystos, gelukkig ver van dichtbewoond gebied. Maar ook deze brand was dramatisch, want hij het blussen maakte een Canadair blusvliegtuig een fout maneuver waardoor het vliegtuig neerstortte. De twee piloten kwamen daarbij om het leven (uit respect zet ik er geen video van de crash bij). En in de buurt werd ook het verkoolde lichaam van een herder gevonden die nog had geprobeerd om zijn kudde te redden.

Tijdens de tweede helft van juli was de temperatuur erg hoog in Griekenland – vaak boven de 40 graden, waardoor alles kurkdroog was. Dit zal zeker ook meegespeeld hebben.

Augustus leek beter te beginnen. De temperatuur zakte en was zelfs aangenaam, maar de wind wakkerde aan. Na 15 augustus sloeg het noodlot weer toe.

Eerst was er een brand in Alexandroupoli, niet ver van de Evros – de grensstreek tussen Griekenland en Turkije. Het nationale park van Dadia heeft daar vorig jaar nog 13 dagen lang gebrand. Op het moment dat ik dit schrijf, woedt de brand al 7 dagen. Tijdens de bluswerken heeft de brandweer de lijken van 18 vluchtelingen gevonden. Onder hen ook kinderen. De situatie heb ik eerder deze week al op de radio uitgelegd. U kunt het hier terug horen. Gisteren is overigens nog een lijk van een vluchteling gevonden.

Eerder afgelopen week diende het hospitaal van Alexandroupolis preventief te worden ontruimd omdat de vlammen gevaarlijk dichtbij kwamen. Patiënten werden op een ferrie in de haven ondergebracht. Pasgeboren babies werden naar een ander hospitaal in Kavala overgebracht. Kavala, waar trouwens ook een brand is uitgebroken. En een vrouw baarde een kind onderweg toen ze werd geëvacueerd. Velen dachten dat Alexandroupolis een veilige plaats zou zijn omdat het leger daar is gestationeerd, en omdat er ook een heel grote Amerikaanse aanwezigheid is. Maar dat bleek ijdele hoop te zijn. Om een herhaling van de ramp in Nea Anchialos te vermijden, werd munitie overgebracht naar andere plaatsen in Griekenland.

Door de brand was de elektriciteit gedurende 4 dagen uitgevallen op het eiland Samothraki. Je zult daar maar als toerist op vakantie zijn. De brand in de Evros streek is trouwens de grootste brand die ooit is geregistreerd in Europa. Op het moment dat ik dit schrijf, is er al meer dan 77.000 hectare in de as gelegd bij deze ene brand.

En alsof dit alles nog niet erg genoeg was, braken er afgelopen dinsdag in de buurt van Athene 2 branden uit: 1 brand in Elefsina waar de standplaats van de blusvliegtuigen werd bedreigd, en 1 in Parnitha, de laatste groene long van Athene, ten noordwesten van het centrum van de stad.

Dinsdag na de middag was het heel moeilijk ademhalen in Piraeus. U ziet hieronder het zicht vanop mijn balkon. Alles lag onder de asse en de luchtkwaliteit was heel slecht. Parnitha stond al in brand in 2021, en in 2007. Er blijft nog iets minder dan de helft over van het nationale park. De zomers in Athene beloven de komende jaren nog ondraaglijker te worden. Een collega was op bezoek deze week en beschreef de situatie als de Titanic: iedereen deed zijn werk en ging gewoon verder alsof er niets aan de hand was, terwijl een brand de stad bedreigt. Hij had een punt.

Als je gaat kijken naar het overzicht van de branden van deze zomer, dan zakt de moed in je schoenen. Ik heb de cijfers bij het European Forest Fire Information System gehaald.

Als je kijkt naar de roze blokjes, dan zie je dat 2023 het meest verwoestende jaar van de afgelopen 18 jaar was, na het rampzalige 2007. Maar kijkt u ook even naar de blauwe lijn: in 2023 zijn er minder branden geregistreerd dan in 2021 en een goede 3 keer minder branden dan in 2007. Daar moeten toch conclusies kunnen worden uit getrokken? Ik zou durven opperen dat de nadruk op evacuatie er voor gezorgd heeft dat het blussen op het tweede plan stond. Om nog maar te zwijgen van de brandpreventie, waar Griekenland erg slecht in scoort. Misschien ook een goed moment om in herinnering te brengen hoe de regering vorig jaar reageerde op de protesten van de brandweerlui die om meer materieel en manschappen vroegen.

Of hoe de politie er vorige maand voor zorgde dat mensen niet naar hun brandende huizen terug konden.

De schade is enorm. Op het moment van dit schrijven zijn er 152,689 hectare in de as gelegd in Griekenland. Dat is meer dan 1% van de totale oppervlakte van het hele land. Ja, ik weet dat het elders ook erg is, maar toch.

Ondertussen is het zoeken naar de oorzaken van de brand. De voorbije dagen legde de overheid de schuld bij brandstichters. Er werden al rond de 80 mensen aangehouden op beschuldiging van brandstichting. “Jullie komen hier niet zo maar mee weg, we zullen jullie vinden en we zullen jullie verantwoordelijk houden”, klonk het dreigend uit de mond van Vasilis Kikilias, de minister van Klimaatverandering en Sociale Bescherming die tot dan toe vrijwl onzichtbaar was gebleven. U ziet de ex-basketbalspeler hier naast Mitsotakis er voor spek en bonnen bijstaan tijdens een bezoek aan Parnitha.

Minister van Staat Akis Skertsos zocht de oorzaak dan weer bij de ongewone weersomstandigheden die de autoriteiten dwingt om de planning aan te passen. Het is nochtans niet zo dat we nooit eerder hoge temperaturen hebben gekend in Griekenland.

Onderminister van Migratie en Asiel legde de schuld dan weer bij de klimaatverandering die zo snel kwam dat de regering de snelheid verkeerd had berekend. Ik verzin dit niet.

Maar de retoriek is erg gevaarlijk en dreigt Griekenland te doen verzinken in zeer zompige grond. Hoewel de politie en de brandweer een blikseminslag als oorzaak van de brand in het Evrosgebied hebben bestempeld, zijn er heel wat plaatselijke bewoners die beweren dat de branden zijn aangestoken door de vluchtelingen. De extreem-rechtse partij Elliniki Lysi (Griekse Oplossing) is sterk vertegenwoordigd in de streek en parlementsleden van de partij doen actief mee aan het verspreiden van deze theorie. “We zijn in oorlog”, klinkt het. Ze roepen openlijk op tot het vormen van milities om vluchtelingen op te jagen.

Een plaatselijke bewoner (weliswaar van Albanese oorsprong) die goed gekend is in de streek, voegde de daad bij het woord en pakte zelf vluchtelingen op, die hij in een trailer opsloot. “25 stuks” zegt hij in de video die hij trots verspreidde. Kijk naar de angst in de ogen van de vluchtelingen.

Maar ook academici zijn voor de retoriek van extreem-rechts gewonnen. Neem nu Joachim Grispolakis, voormalig rector van de universiteit van Kreta. Die schreef in een post op Facebook (die hij ondertussen heeft weggehaald):

“Ik ben geen voorstander van burgerwacht. Het enige legale geweld is het geweld dat door de staat wordt uitgeoefend binnen het kader van de grondwet en de wetten. Maar in het geval van de arrestatie van illegale immigranten, die verantwoordelijk zijn voor branden, diefstallen en andere onwettige handelingen in de Evros, door burgers die hun buurten verwoest zien, kan ik alleen maar mijn publieke begrip en steun uitspreken.”

We hebben dit soort burgerwacht geweld in Evros al eerder gezien in het voorjaar van 2020 toen Erdogan vluchtelingen naar de Griekse grens stuurde. Ursula von der Leyen prees Griekenland toen als de “aspida” (het schild) van Europa.

Maar daar bleef het niet bij. Na de dood van de 18 vluchtelingen in de brand, schreef het ministerie van Migratie en Asiel de volgende tweet:

Ondanks de voortdurende inspanningen van de Griekse autoriteiten om de grenzen en mensenlevens te beschermen, bevestigt deze tragedie eens te meer de gevaren van illegale migratie.

De zender OpenTV beweert tijdens een live uitzending dat 2 migranten door de politie waren opgepakt op beschuldiging van brandstichting, terwijl dit niet het geval was.

Op een andere zender vragen journalisten aan een afgevaardigde van de politie of het toegelaten is om de wet in eigen handen te nemen. Elke live reportage waar ook maar een spatje kritiek op de regering Mitsotakis lijkt te bevatten, wordt meteen stil gelegd.

Tijdens een nieuwsuitzending op ERT, de openbare omroep die door het kantoor van premier Mitsotakis wordt gecontroleerd, zegt het nieuwsanker:

“Dus het enige positieve is dat we niet hebben gerouwd om het verlies van levens, buiten die arme 18 mensen die hun leven verloren in het bos van Dadia”.

De retoriek over brandstichters kan mensenlevens verwoesten, zoals deze man die 11 maanden onterecht achter de tralies heeft gezeten. Vals beschuldigd van brandstichting.

Wat zijn dan de oorzaken, hoor ik u vragen? Ik ben geen specialist, maar ik kan er wel een paar opsommen.

• Een belangrijke oorzaak zijn de primitieve verouderde hoogspanningsmasten van de elektriciteitsmaatschappij waar soms de gensters van af springen bij overbelasting
• Een achteloze burger die een brandende sigarettenpeuk achteloos uit de auto gooit
• Mensen die afval verbranden in hun tuin
• Mensen die in de tuin werken met bvb. slijpschijven waarbij ook gensters ontstaan
• De vele illegale stortplaatsen waar heel wat brandbaar materiaal in terecht komt.

En dan wil ik het nog niet hebben over ontbrekend bosbeheer of ontoereikend materieel en personeel. Griekenland heeft weer regelmatig beroep moeten doen op de Europese steun bij het blussen. Maar laat ik hier de link plaatsen naar een Engelstalig artikel waar eigenlijk alles in staat wat ik er zelf ook van vind. Na de dodelijke brand in Mati, is er een heel rapport opgesteld door professor Goldammer. Een rapport dat Mitsotakis ter harte zou nemen, maar hij heeft het gewoon naast zich neer gelegd. U leest het bij Macropolis.

Tot slot nog even dit: de afbeelding boven dit artikel toont de branden van de afgelopen 7 jaar, die 33% van de bossen in Attica in de as hebben gelegd. De cijfers zijn “stremmata” en ruwweg kun je zeggen dat er 10 stremmata in 1 hectare zitten. Er gaat dringend iets moeten veranderen, anders wordt Attica weldra onleefbaar.