Een week geleden postte lezer Jef een link naar een artikel in de Financial Times dat beschrijft wat ik hier al vaker heb geschreven. Niet iedereen heeft toegang tot de site, us ik ben zo vrij geweest om het artikel te vertalen naar het Nederlands. Niets nieuws wellicht voor iemand die deze blog al langer volgt, maar het blijft ontnuchterend en je wordt er niet vrolijk van.

---

Het is tijd om het sterke economische herstel van Griekenland na de pandemie in een historische context te plaatsen. Het land behoort inderdaad tot de best presterende landen in de eurozone, maar het is ook de armste geworden. Vorige week was ratingbureau S&P de laatste die het land de welverdiende lof toezwaaide door de vooruitzichten van het land bij te stellen naar “positief”. Dit was te danken aan het feit dat de Griekse autoriteiten “een brede structurele hervormingsagenda hebben uitgevoerd en reeds lang bestaande knelpunten hebben aangepakt”, waardoor de groei boven het gemiddelde van de eurozone uitkwam en de schuldratio daalde. De positieve vooruitzichten weerspiegelen onze verwachting dat het strenge begrotingsregime zal blijven leiden tot een verlaging van de staatsschuldquote, terwijl de groei het beter zou moeten blijven doen dan die van Griekenlands collega’s in de eurozone. Uit nieuwe gegevens die Eurostat maandag publiceerde, bleek inderdaad dat de Griekse overheidsschuld ten opzichte van het bbp met 10,8 procentpunt is gedaald tot 162 procent in 2023.

De Griekse economie groeide in 2023 met 2 procent en overtrof daarmee de krimp van 0,3 procent in Duitsland. Sinds 2019, vóór de pandemie, is het land bijna dubbel zo snel gegroeid als de eurozone. Vorige week zei het IMF dat de Griekse economie dit jaar opnieuw met 2% zal groeien en de komende twee jaar beter zal blijven presteren dan de gemiddelde groei van de muntunie.

Sterke cijfers van het toerisme – die hand in hand gaan met de verbetering van de arbeidsmarkt en het herstel van de consumptie – helpen daarbij. Dat geldt ook voor de structurele hervormingen die de belemmeringen voor groei moeten wegnemen, zoals het verbeteren van de digitale toegang tot overheidsdiensten, het versnellen van gerechtelijke uitspraken en het verbeteren van de transparantie en overheidsfinanciën. Zoals BNP Paribas econoom Guillaume Derrien vertelde aan FTAV: De hernieuwde politieke stabiliteit en de sterke fiscale consolidatie maken Griekenland een veel aantrekkelijker land voor investeringen dan in het verleden. Maar … De laatste opleving heeft de Griekse levensstandaard ten opzichte van het EU-gemiddelde in de afgelopen paar jaar maar net iets verhoogd – en niet genoeg om hen van hun plaats als de armste mensen in de eurozone te halen. Dit is relatief nieuw voor Griekenland, aangezien het BBP per hoofd van de bevolking tot 2009 vergelijkbaar was met dat van het EU-gemiddelde. Sindsdien is de levensstandaard in 10 landen boven die van Griekenland uitgestegen, waardoor Griekenland nu na Bulgarije de op één na armste lidstaat van de EU is, en de armste lidstaat van het Eurogebied.

Nu de kloof met Bulgarije sterk verkleint, is het niet onredelijk om te verwachten dat Griekenland binnenkort het armste land van de EU zal zijn. Hoe zijn deze tegengestelde verhalen van sterke opleving en armoede met elkaar te rijmen? Het antwoord ligt in de nasleep van de financiële crisis en de bezuinigingen die volgden op de crisis van 2010. De Griekse uitgaven werden verlaagd en de belastingen verhoogd om een bailout van het IMF en de EU veilig te stellen, waardoor bedrijven en huishoudens werden uitgeknepen en de economie werd verwoest. De omvang van de economische schade was uitzonderlijk voor vredestijd. De Griekse economie kromp van piek tot dal met bijna 30%. In 2016 waren de consumentenbestedingen met 24 procent gedaald ten opzichte van 2007, de overheidsbestedingen met 20 procent en de investeringen met 65 procent. In dezelfde periode halveerde de productieactiviteit bijna en krompen de detailhandel en de professionele activiteit met bijna een derde. De werkloosheid bereikte een recordhoogte van bijna 30 procent. Als gevolg hiervan is de Griekse economie nu ongeveer 19 procent kleiner dan in 2007 – ondanks de sterke opleving van het land na de pandemie – terwijl de economie van de EU als geheel met 17 procent is gestegen.

De economische klap is bijna ongekend in de moderne tijd, alleen vergelijkbaar met de Amerikaanse Grote Depressie in de jaren 1930, merkt George Lagarias hoofdeconoom bij Mazars Wealth Management op. De reële lonen zijn gestaag gedaald tot 2022, het laatst beschikbare jaar in de OESO-database, en zijn gedaald met 30 procent ten opzichte van het niveau van voor de financiële crisis, waardoor het land een van de laagste gemiddelde lonen onder de ontwikkelde economieën heeft. De bouwsector – een belangrijke groeimotor vóór de crisis – is bijna weggevaagd. Investeringen in woningen, die op het hoogtepunt van de zeepbel in 2008 goed waren voor meer dan 10% van het BBP, zijn sindsdien gekelderd tot 2% van het BBP, het laagste aandeel van alle landen in de eurozone.

Zoals Derrien van BNP zegt: Griekenland heeft nu een minder onevenwichtig economisch ontwikkelingsmodel – wat positief is – maar de daling van de bouwactiviteit moet nog volledig worden gecompenseerd door de expansie in nieuwe sectoren. Er zijn ook zorgen over de economische vooruitzichten van het land op de langere termijn. Lagarias stelt dat groei met een beperkte hefboomwerking – wat het geval is in Griekenland – traag zal blijven, en voorspelt dat het vele jaren van “aanhoudende hervormingen” zal duren voordat Griekenland terug is op het niveau van 2007. Lage investeringen en een trage productiviteit blijven volgens Derrien ook het economisch potentieel van Griekenland belemmeren.

In zijn laatste landenrapport noemde het IMF ook de klimaatverandering als een gevaar – aangezien 90 procent van de toeristische infrastructuur van het land en 80 procent van de industriële activiteiten zich in gebieden bevinden die blootstaan aan grote klimaatrisico’s – en de steeds somberder wordende demografie. Het aantal geboorten in Griekenland daalde in 2022 tot een dieptepunt in negen decennia, waardoor de vergrijzing en krimp van de bevolking van het land verergeren omdat elk jaar veel jonge mensen het land verlaten. Over het algemeen moet de economische opleving van Griekenland worden gevierd, maar deze moet worden gezien in de context van een opmerkelijke economische crisis die het land in een gat heeft achtergelaten waar misschien wel een generatie voor nodig is om eruit te klimmen.