Nu Bruno het even druk heeft, gebruik ik de gelegenheid, en zijn forum, om enkele van mijn oudere blogs te recycleren en een nieuw kleedje aan te trekken.
Nu de tijd van onbeperkt schransen eraan komt, leek het me wel gepast de volgende blog nog eens af te stoffen…
Het moeten bekende scènes zijn voor wie wel eens een poos in Griekenland heeft verbleven:
Op een bankje, in een speeltuintje tussen de appartementsblokken, vertellen twee jonge moeders over hun spruit:”5 keer per dag 200ml“, zegt de ene. “De mijne drinkt zes keer per dag, 180ml“, antwoordt de tweede, haar vriendin met 80 ml overtroevend. “Hoeveel keer per dag doet hij het dan in zijn pamper“, begint de eerste met de tegenaanval. “Vier keer“, luidt het, zuinigjes, met de glimlach.  “Ah…“, de eerste moeder, duidelijk ongerust nu: zou er iets mis zijn met haar zoon? 1 liter per dag, dat kan toch nooit genoeg zijn?  De twee babies in kwestie hangen ondertussen in hun koets, de ogen wat glazig en verdwaasd, een beetje lucht uitpersen, een straaltje melk uit de mondhoek, even hoesten, nog wat druppels melk uit de neus, …zuchtje…kreuntje… “Eet nog wat, zoon, hier, eet dan toch…â€
Even verder achtervolgt een andere ‘manoula’ haar kleuter, op de touwladder, met een gelig afgekloven stompje in haar hand:”Aristotelis! je banaan! Fai paidi mou, fai! (“eet, mijn kind, eet!”).
Nog wat jaren later, een tiener met een schoolrugzakje, slaat de deur achter zicht dicht, wacht op de lift om naar beneden te gaan, de deur zwaait terug open, manoula verschijnt, paniek in de ogen (“kind heeft niet gegeten“), glas melk in de ene hand, een boterham in de andere: “Fai, paidi mou, fai!”. Â Tiener drinkt melk op, negeert boterham, manoula frommelt boterham in het rugzakje nog net voor de lift weer sluit en gaat mompelend maar toch voldaan (“kind gered“) terug naar binnen, koken, voor als kind terugkomt van school (“zal wel honger hebben”).
Op bezoek bij vrienden.  Er is gekookt. Voor 30 mensen, maar de tafel is gedekt voor 8… Stoofvlees kokkinisto, worst, groene sla,tomatensla, aardappelen, fetakaas, gele kaas, tiropita, spanakopita, chorta, pastitsio, gebakken courgetten, tzatziki… je buik staat op springen, zweet parelend op het voorhoofd, lichtjes duizelig, en dan… een kruiwagen karpouzi (watermeloen). En net als je begint te kokhalzen: de tourta. Een beetje zwijmelend bedank je, snel naar huis voor het er allemaal terug uitkomt, vrouw des huizes verontwaardigd achterlatend: “ma… den fagate…?! “ (“maar jullie hebben niet gegeten?!)â€
Net als de Belgen, eten de Grieken graag.  Ze eten veel, met smaak, genietend, met plezier, luidruchtig, langdurig.  Eerst alles in stukjes snijden, dan linkerarm comfortabel op de tafel, vork in de rechterhand, lichtjes vooroverleunen en dan maar prikken, lepelen, bijten, kauwen, smakken; stukje brood afscheuren en soppen in het olijfoliemengsel op de bodem van het slakommetje, nog beter als je het brood eerst een beetje plat knijpt.  Het is een festijn, en alles is ernaar gemaakt, bijvoorbeeld de papieren tafeldoeken die ongeremd spatten toelaten en waardoor met één wijde beweging de hele tafel kan worden afgeruimd.  Ze eten graag, en ze leren het van kindsaf.  Een etend kind is een goed kind, goed kind is dik kind, dik kind heeft goede moeder.  Het zoontje van een kennis woog 12kilo op zeven maanden.  Niet veel later viel Georgeke op zijn neus: de spijlers van het baybedje hadden het begeven en Georgeke was eruit getuimeld. Diagnose: “slecht bed“.  De fietsenverkoper vertelde mij dat veel kleuters niet op hun fietsje kunnen omdat hun billen te dik zijn voor die kleine kinderzadels…
Dat blijft natuurlijk niet zonder gevolgen: je zou het niet altijd vermoeden als je de afgetrainde lijven aanschouwt in de Atheense winkelstraten, bars en beach clubs, maar volgens gegevens van de International Obesity Task Force zijn de Grieken nu al dikker dan de Amerikanen. Â De Griekse vrouwen en kinderen zijn de diksten van Europa, de mannen moeten enkel de Duitsers laten voorgaan. Â Bijna 70% van de Grieken is te dik volgens de normen van de Wereldgezondheidsorganisatie, en zo’n 40 % van de Griekse kinderen zijn ‘obese’. Â Jongens van 18 zouden meer dan 10 kilo meer wegen dan 20 jaar geleden…
Je hoort dan dat de oorzaak zou liggen in de teloorgang van het ‘Mediterraans Dieet’: vis, olijfolie, weinig dierlijk vet, veel groenten en fruit.  De verrijking en verwestersing zou dit dan vervangen hebben door brizoles (koteletten), souvlakia, pizza’s, frieten, tiropites en snoep. Anderen wijzen op de sedentaire levensstijl van de Grieken: voor de kinderen is er geen plaats om te spelen, de vele zittende uren in de privéschooltjes na de officiële schooluren helpen ook al niet, en bij volwassenen is stappen of fietsen nog steeds iets voor armeluizen, de dorpsgek, of een zwakkeling die er niet in slaagt een parkeerplaats te vinden binnen een straal van 5m van zijn bestemming.  Ook wordt wel eens gesteld dat de Grieken eigenlijk pas sinds enkele decennia zeker zijn dat ze ook morgen nog eten hebben, en ze dus een diep ingewortelde drang zouden hebben om dan maar meteen alles te eten wat er vandaag beschikbaar is…
Het zal allemaal wel waar zijn, maar ik vermoed dat ook ‘Manoula’ er nog voor iets tussenzit: wat doet dat met het hoofdje van een baby, elke dag zes keer achternagezeten worden met een fles warme, verrijkte melk zo groot als je hoofd, honger of geen honger. Speelt dat niet meer mee, zoveel jaren later, wanneer de taart op tafel komt…?
In elk geval, bij nalezen vermoed ik dat veel van dit alles ook wel op de Belgen van toepassing is, wij zijn toch ook zo trots op onze ‘Bourgondische stijl’, wij kunnen ook wel wat ‘wegsteken’ als het erop aankomt, en een rank slank volk zijn we ook al niet, met onze korte nekken en ronde buiken… De verschillen tussen de Grieken en de Belgen mogen dan vaak wel immens zijn, onze buiken zijn dat ook.
Zo blijven we dikke vrienden.
Al eens opgemerkt dat sommige kleuters automatisch hun mond openen als ze voorbij papoe of giagia komen?Ze zijn geconditioneerd want er wordt altijd iets in die mond gestopt.
Ik ken een dame die haar twee dochters/babies,zo volstopte dat de sukkels moesten braken en dan zij mama :’Ah,nu ga je eens zien wat ik je ga aandoen!’en begon eieren te bakken.Die dochters staan nu constant op dieet en niet om mooier te zijn :het is van den moet!
Je spreekt toch voor je zelf als het over een dikke buik gaat. De meeste mensen graven hun graf met de tanden , en dat is hier op Kreta een probleem tenzij men tanden heeft als een pneumatische hamer!!!! LOL.
HET ” Kretens dieet ” , laat me niet lachen, dat staat in de boekjes en folders maar DAT dieet hoort thuis geschiedenisboeken.
ik dacht direct aan de manoula van Pagkalos en Venizelos.
maar ik ben benieuwd ,hoe doet het , een Belgishe vader met een griekse moedertje , met dat , fae pedaki mou??
die van mij , zijn wat ouder en de keuken draait hier ook overuren , de griekse genen brengen de nederlandse moeder soms tot wanhoop toe.
Het Kretens dieet behoort tot de geschiedenisboeken? Vreemd hoor, ik woon nochtans ook in Kreta waar er horta geplukt wordt, fakes worden gegeten en iedereen zijn moestuintje heeft. Het is nooit de gewoonte geweest in Kreta om dagelijks vlees te eten zoals in Belgie. Het is de schuld van de globalisering die de fast food-cultuur binnengebracht heeft met als gevolg obesitas. Waarom dit niet inmiddellijk afneemt door de crisis en er nog steeds zoveel dikke kinderen zijn, komt doordat dit het goedkoopste voedsel is.
Veel moeders tegenwoordig zijn beter geinformeerd en lijden ook niet meer aan het ‘ontberingssyndroom’ van de giagiades en pappoudes, hoewel het goed zou kunnen dat dit binnenkort wel weer de kop opsteekt…
Studies hebben uitgewezen dat mensen die genetisch aanleg hebben tot dik worden, net uit families komen die door de eeuwen heen arm waren. Koningen en prinsen zullen niet zo vlug aandikken, zij hebben geen genetische geschiedenis van ‘jojo-effecten’ achter zich.
De tijden zijn veranderd. Ik was eergisteren in de Mitropolitiko Koinoniko Iatreio Ellinikou, waar mensen die geen ziekteverzekering meer hebben (momenteel geschat op 3 MILJOEN Grieken) worden opgevangen door vrijwilligers. Daar worden babies binnengebracht die ondervoed zijn. Ze krijgen daar melk om terug op gewicht te komen. Voor deze babies geen moeders die hen achterna rennen met eten in de hand. Geen grootvader of grootmoeder die een reep chocolade toestoppen.
U ziet het op 6 januari op Terzake.
@Nadia, in de berg dorpjes eten de oudere mensen inderdaad nog Horta, ze komen bij ons in Kamares regelmatig aandraven met een plastieken zak vol die we in dank aanvaarden, ook groenten etc uit hun eigen tuin. Maar als ik in Mires de jeugd na schooltijd zie rondlopen met zakken chips, koeken en andere snelle happen. Nu keren wel meer mensen terug naar het tuintje uit bittere noodzaak, maar de kennis over Horta is toch stilaan aan het uitdoven. Ik hou me al jaren bezig met de natuur hier op Kreta ( dat is mijn hobby geworden) , maar als je de naam vraagt van bepaalde planten moet je het stellen met de triviale benamingen die ze hier hanteren. Dit laatste doet misschien niet ter zake maar toch …. Het is immers de natuur die mij naar Kreta heeft gedreven, een natuur die hier moet opboksen tegen de onverschilligheid van bepaalde bewoners. Hun eigen tuin en olijfgaard OK ,maar de openbare weg en parkings zijn een stort voor iedereen lijkt het mij. Ik ben misschien afgeweken van het onderwerp maar het is moeilijk om in twee woorden iemand van antwoord te dienen.
Καλά ΧÏιστοÏγεννα και μια ευημεÏοÏσα Έτος του 2014 !
@Jef, je zegt dat alleen de oudere mensen in de bergdorpjes nog horta eten, dan ben je wellicht in nog niet veel huiskamers binnen geweest.
Nu, iedereen bekijkt alles vanuit zijn standpunt natuurlijk, en dat mag.
@Bruno, ik ben heel benieuwd naar de uitzending van Ter Zake!
Chorta wordt ook in Athene nog veel gegeten – wat is het eigenlujk? een soort gras? Hier tegenover mij is een veldje waarop oudjes weleens iets komen plukken dat op droog gras gelijkt (met hondengevoeg)…
@ Tzimi, die strijd heb ik verloren, of wat had je gedacht…
@Nadia, ik loop inderdaad de deuren niet plat bij de mensen.
En wat betreft je laatste zin , daar kan ik mee leven. Een ven de vooronderstellingen van NLP is ” Al wat je ziet en hoort bestaat niet, wel voor je zelf maar niet voor een ander persoon. En ieder heeft zijn ” Model of the world “. Mensen die bv bekvechten over een kleur realiseren zich niet dat een kleur gewoonweg een breking is van het licht, wat op je netvlies valt en je grijze massa geeft er een gradatie aan. Een kleur is niet tastbaar, kan je niet proeven of ruiken,alles zit tussen je twee oren.
@Hans, een kleine bloemenlezing. 😉
Kardoen= Cynara cardunculus, Urospermum picroides geen nederlandse naam uit de aster familie, herders tasje= Capsella bursa-pastoris, wilde peen =Daucus carota ,wilde prei- Allium porrum, wilde cichorei of wegenwachter -=Cichorium intybus, Selderij =Apium graveolens, wilde asperge = asparagus (niet te vreten precies houten stokjes) , Postelein =Portulaca oleracea, diverse soorten amarant= amaranthus sp , kuifhyacint =Muscari comosum, Hirschfeldia incana- uit de mosterd familie, paarse morgenster of boksbaard =Tragopogon porrifolius, gewone melkdistel =Sonchus oleraceus, reigersbek =Erodium cicutarium, kappertjes=Capparis spinosa, Tordylium Apulum geen Nl naam, Koriander = Coriandrum sativum, kompassla of Wilde sla =Lactuca serriola, Rucola of raketsla =Eruca sativa , paardenbloem =Taraxacum officinale),diverse soorten rumex, wilde beten etc.
Dat zijn ze nog niet allemaal ik zit nog met een paar raadsels.
De groentenboeren zeggen dat er terug een opkomst is wat ‘horta’en kruiden betreft.Zij verkopen natuurlijk gekweekte soorten maar ze wijten die plotse interesse voor oudere smaken,aan al die TV kookprogramma’s waar men inderdaad aankomt met kruiden en groenten die niet zo veel voorkomend zijn.
Is er iemand die hier in GR rabarber in z’n tuin heeft?
De horta die het meest gegeten worden in de zomer zijn vlita en stifnos, in de winter zijn er misschien wel honderden soorten, meest bekend zijn askolimbrous, kournopodi, tsochos, vrouves,… wilde asparangus is groen en zeer lekker in een omelet bijvoorbeeld.
Natuurlijk groeien er ook kappertjes en vele soorten kruiden, maar dat zijn geen horta!
Er zijn mensen die werkelijk alle soorten kennen maar alleen bij de Griekse en niet bij de Latijnse namen…uiteraard…
En denk Nadia,dat dan ook de benaming verschilt van streek tot streek.
Niet vergeten dat ook veel bloemen eetbaar zijn.
@Jenny, dat zou kunnen, maar het gaat dan toch vaak om verbastering van dezelfde naam. Er is veel info te vinden op internet met de Latijnse namen erbij heb ik gezien, bvb. http://olympia.gr/2010/12/07/%CF%84%CE%B1-%CE%AC%CE%B3%CF%81%CE%B9%CE%B1-%CF%86%CE%B1%CE%B3%CF%8E%CF%83%CE%B9%CE%BC%CE%B1-%CF%87%CF%8C%CF%81%CF%84%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1%CF%82/
Ik heb ook wat gevonden over kournopodi want die staat er niet bij, in het Engels zelfs:
http://www.historyofgreekfood.org/2013_02_01_archive.html
De meeste horta hebben bloemetjes, de stifnos maakt ook vruchten die giftig zijn, soms – op het eind van de zomer – kan je de bloemknoppen niet goed onderscheiden van de vruchtenknop en dan doe ik alles eraf, het is altijd goed om na te vragen – over alle horta – hoe je ze precies moet schoonmaken en klaarmaken:
http://www.organicallycooked.com/2008/06/amaranth-vlita-and-black-nightshade.html
Dit hier is een bekend Kretenzisch recept met askolimbrous:http://cretangastronomy.blogspot.gr/2011/02/blog-post_07.html
Ik ben nog de stamnagkathi vergeten, ook een heel bekende, medicinale plant maar daarvoor moet je hogerop, mijn schoonvader ging vroeger wel eens naar Omalos hiervoor.
http://www.organicallycooked.com/2008/06/amaranth-vlita-and-black-nightshade.html
http://www.historyofgreekfood.org/2013_02_01_archive.html
http://cretangastronomy.blogspot.gr/2011/02/blog-post_07.html
http://olympia.gr/2010/12/07/%CF%84%CE%B1-%CE%AC%CE%B3%CF%81%CE%B9%CE%B1-%CF%86%CE%B1%CE%B3%CF%8E%CF%83%CE%B9%CE%BC%CE%B1-%CF%87%CF%8C%CF%81%CF%84%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1%CF%82/
Hier staan de planten in die ik opgenoemd heb, wat ik nog vergeten ben en heel bekend in Kreta is stamangathi, hiervoor moet je wel hogerop, mijn schoonvader ging vroeger wel eens naar Omalos hiervoor.
zolang er Kretezers bestaan zal ook het Kretenzisch dieet bestaan…. aan hun Kretenzisch voedsel is niks veranderd (plaatselijke pruducten) wel aan de hoeveelheid voedsel en dat ze mss minder bewegen … dus omdat allen de jeugd meer junkfood eet concludeert je dat het Kretenzisch dieet niet meer bestaat … vertel dat tegen niemand jef of ze lachen u uit… gelukig leest niemand u geschiedenisboekjes …
@Nadia , uw ” stamnagkathi ” is simpelweg wilde cichorei of wegenwachter. En op de link die jij aangaf staan net de zelfde planten en bloemen die ik in het lijstje voor Hans vernoemde.
En BTW, waar woon je hier op Kreta , als ik zo nieuwsgierig mag zijn ?
en ik die dacht dat het verdord gras met een beetje citroen was…
Maar goed: prei, selder, asperges, koriander, kappertjes, … dat vind ik geen echte chorta!
Hans Hans! ÎÏως ανίκατε μάχαν, .
@Hans het gaat over de wilde varianten , niet de varianten van Monsanto en konsoorten. Ik vind trouwens dat het hier wat te gortig wordt over wat chorta is of niet , dus kap ik ermee en laat ieder zijn waarheid. Wij zijn weer lekker afgeweken van het onderwerp.Maar ja zo gaat het altijd.Het is niet dat men columns of blogs schrijft dat en de waarheid in pacht heeft en dat geldt ook voor MEZELF uiteraard.
Van stamnangkathi zijn ook zaden te vinden en je kan het ook kopen in de supermarkt (hier toch), maar is wel vrij duur! Dit is geen wilde chicorei, en de asparangos zijn geen droge stokjes!
Zelfs mijn kinderen weten asparangos te plukken net zoals heel veel andere kinderen, want het groeit overal, tot in september. Je kan er niet naast kijken, want ze schieten tot 1,5m hoog, kinderspel dus. Omdat je een kind een pakje chips ziet eten, wil niet zeggen dat ze niks weten over horta of over het tradiionele voedsel hier.
Nu ben ik absoluut geen expert, dus het is altijd beter om raad in te winnen bij iemand die er echt iets van kent.
Er groeien twee soorten Cichorium in het wild op Kreta. De gewone wilde cichorei,Cichorium intybus
“Ïαδίκια”. En de CICHORIUM SPINOSUM Spiny chicory, en DAT is uw famueze stamnangkathi.
http://www.proz.com/kudoz/greek_to_english/food_drink/3249056-%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BC%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CE%AC%CE%B8%CE%B9.html
@Jef, klopt denk ik, ik ken eigenlijk geen Engelse of Nederlandse namen ervoor. Het is een plant die groeit in stekelige struiken en heel lastig is om te plukken. Dat verklaart wellicht de prijs, en ook het feit dat het om een vrij zeldzame plant gaat met medicinale eigenschappen. Mijn man vertelt nu dat hij ook lager groeit, maar alleen op welbepaalde plaatsen, soms zelfs vlak aan zee, maar op de vlakte van Omalos vindt je grotere hoeveelheden en kan je er beter bij.
Horta, volgens mij vooral voedsel voor konijnen, geitenwollensoksoepkokers of bevolkingen, geteisterd door Egyptische voedselplagen en burgeroorlogen.
Op zoek naar stilte en geestelijk evenwicht ging ik een aantal jaren geleden in het stil seizoen, logeren in Olympos op Karpathos. In de enige geopende taverna was slechts één gerecht verkrijgbaar: stoofsel van onduidelijke oorsprong met horta. Ik kan je verzekeren, na een week geef je je zielenzaligheid voor een simpele wortel of de geur van spruitjes.
Hoewel ik mezelf beschouw als een mens die van rust houd, werd ik na een dag of drie krankjorum van de complete stilte en het volledig rimpelloos verlopen van dagen in nachten en omgekeerd.
Uit pure frustratie hielp ik een wiek te vervangen in één van de bloemmolens en herstelde ik enkele elektrische apparaten bij de bevolking.
Horta……geef mijn part maar die met zijn lange oren.
wat een ellende ,zeg!!
Haha, daar zeg je wat, Tzimi, het zal wel weer de schuld zijn van die Grieken met hun vieze horta, heel die leuke new age-vakantie verpest!
Ondertussen hoor ik niemand wat zeggen over de echte ellende waar Bruno over schrijft…