[Deze blog mag mijn naam dan wel dragen, maar staat zeker ook open voor posts van anderen. Aster is zo iemand. Hij heeft de posts over Skouriës gevolgd, en omdat hij de streek heel erg goed kent, wil hij graag zijn licht laten schijnen op de kwestie van de goudmijn. Een inside-story zeg, maar. Ik ben blij om zijn bijdrage hier in een aparte post te zetten.]

Hiermee wil ik reageren op de info over Skouriës in Chalkidiki.

Eigenlijk is het een reactie op jouw artikel in de wereld morgen. Ik ben geboren in het dorp Palaiochorion en woon ondertussen 55 jaar in België. Mijn geboortedorp ligt op 3-4 km in volgelvlucht van de Skouriës, de locatie waar de openpitmijn voor koper en goud is gepland.
Graag wil ik de situatie in een ruimere context plaatsen, enkele kritische vragen stellen en wat nuances aanbrengen in de hoop een open debat te faciliteren met minder emotie en meer argumentatie.
Voor alle duidelijkheid: ik ben geen journalist maar een betrokken burger.

Geografische situering

In het midden van Noord-Griekenland is het schiereiland Chalkidiki met zijn drie vingers makkelijk te herkennen. De locatie Skouries ligt in het oostelijke deel van een groot bosgebied in het hart van dit departement, met uitlopers tot aan de zee in het oosten. Skouries bevindt zich tussen de dorpen Megali Panagia , Neochorion en Palaiochorion op een hoogte tussen de 700 en 1000 m. De dorpen behoren tot de gemeente Aristotelis die in 2010 ontstond na de doorvoering van het plan “Kapodistrias” door de regering waarbij dorpen/gemeenten werden samengevoegd om hen meer slagkracht te geven. Je kunt het vergelijken met wat in de jaren 70 van de vorige eeuw hier in België plaatsvond. Veertien dorpen vormen de nieuwe gemeente Aristotelis, genoemd naar de filosoof die in de 4 eeuw voor Christus in het dorp Stagira werd geboren. Andere relevante dorpen zijn Megali Panagia (groot dorp, een soort Grieks Scherpenheuvel), Arnaia (zetel van het gemeentebestuur) Palaiochorion (groot dorp met een centrum voor basisgezondheidzorg), Iërissos (groot dorp met toeristische infrastructuur aan de oostkust), Stratoni en Olimbiada (met bestaande mijnen) en Ouranoupolis (toegang tot de monnikenrepubliek Athos).

Het groene hart

Vanuit mijn 30 jaar reiservaring van wandelreizen in Griekenland kan ik bevestigen dat het een prachtig groene streek is, een ongerept bosgebied, vooral met beuken en eiken met in de beek- en riviervalleien plataan. Meerdere vakanties heb ik er rondgetrokken, ook op afgelegen plekken met hulp van mijn vader die er herder was in zijn jonge jaren. Het gebied wordt beheerd door de Griekse staat die in het kader van het onderhoud een zekere tewerkstelling (selectieve kap) creëert voor een beperkt aantal houthakkers.

Mijnbouw in de streek: een eeuwenoud verhaal

Ik heb niets anders geweten dan dat de mensen in de streek in de mijnen werkten in “Maddem Lakko” in het dorp Stratoni en in Olymbiada (oostkust van Chalkidiki). Dat was ook het geval met mijn vader voor hij naar de Limburgse kolenmijnen “uitweek”. Het is een oud verhaal: van in de oudheid over de Ottomaanse periode tot vandaag in de oudheid, steeds weer werden delfstoffen (zilver, tin, goud, bauxiet…) naar boven gehaald in de regio.
Tijdens mijn talrijke vakantieomzwervingen in de streek stelde ik vast dat een groot deel van de bevolking van deze bergdorpen hun brood verdienden in de mijn. Niet dat ze er allen razend enthousiast over waren – vele mijnwerkers sterven er tussen hun 50e en 65e omwille van de slechte werkomstandigheden (o.a. stof) – maar het zorgde tenminste voor een leefbaar inkomen.

Toerisme: nieuwe kansen

Naast de mijnen, de (beperkte) houtkap, de bouwactiviteiten (huizen), wat landbouw, veeteelt en visvangst is er vanaf de jaren 60 van de vorige eeuw een nieuwe groeipool van tewerkstelling bijgekomen aan de zuid- en zuidoostkant van deze regio, de zijde die aan de zee ligt: het toerisme. Hoe langer hoe meer mensen verdienden hun brood in deze sector, kleinschalig weliswaar, in de vele baaien met prachtige zandstranden, een zeldzaamheid in Griekenland. We moeten het aantal banen echter relativeren: het toerisme genereert slechts in de maanden juli en augustus aardig wat inkomsten. In de periode april-juni en oktober is er al veel minder tewerkstelling. In de rest van het seizoen zijn deze mensen genoodzaakt op een andere manier hun boterham
verdienen: visvangst, olijvenpluk, landbouw enz.
Sinds de crisis is het binnenlands toerisme ,o.a. van de kapitaalkrachtigen uit de 2de grootste stad van Griekenland, Thessaloniki, in elkaar gezakt. Ook het buitenlands toerisme is teruggelopen.
Als ik mensen in mijn dorp in deze crisistijden aanspreek hoe zij de crisis aan den lijve ondervinden hoor ik dat het nog meevalt in vergelijking met andere streken omdat er werk in de mijn is. De tewerkstelling in de mijn genereert immers ook onrechtstreeks een inkomen voor de bakker, de beenhouwer, de kruidenier, het café in het dorp.

Hoge toppen scheren ? Of de dieperik in?

De laatste tien jaar werden nieuwe vergunningen uitgereikt aan het bedrijf Hellas gold die voor 95 % in handen is van het Canadese Eldorado gold, zonder openbare aanbesteding, wat een aanfluiting is van de wetgeving. Dit Canadees “low cost”-bedrijf kan nu in 317 km² staatsbos op vier verschillende locaties in Chalkidiki delfstoffen naar boven halen. Terwijl de mijnactiviteiten zich vroeger beperkten tot drie locaties in de omgeving van Stratoni en Olimbiada zien we dat er vier bijkomende locaties midden in bosgebied zullen worden aangesneden. Bovendien gebruikt men voor het eerst ook een ander procedé: de openpitmijn en dit in Skouries. Een put met een diameter van 700 m en 200 m diepte zal worden afgegraven in dit bosgebied. De exploitatie vereist een enorme hoeveelheid water en tegenstanders waaronder deskundigen van de Aristotelis universiteit van Thessaloniki vrezen dat het grondwaterpeil enorm zal zakken.
Het afvalwater zal in een aantal kunstmatige meren worden opgeslagen.
De overheid en het bedrijf stellen de mensen gerust: ze hanteren strenge criteria bij de ontginning en beloven zich te houden aan de regelgeving en de exploitatievoorwaarden waarbij bv. geen gebruik zal worden gemaakt van het gevaarlijke cyanide.
De mensen in de regio zijn op zijn minst sceptisch. De milieueffectenrapporten spreken elkaar tegen. Wie schreef de rapporten? In opdracht van wie werden ze geschreven? Welke was de deskundigheid van de onderzoekers en in welke mate waren ze onafhankelijk? Is er een Europese richtlijn hierover? (richtlijn 2060 over water?) Zijn deze bindend of niet?
Bedrijf en professoren van de universiteit van Thessaloniki spreken elkaar tegen.

In het verleden hadden de mensen reeds slechte ervaringen met de mijn. Bovendien heeft men twijfels of de Griekse overheid wettelijk, juridisch en technisch gezien sterk genoeg staat om de nodige controles uit te voeren en, indien nodig, ook sancties te kan afdwingen bij overtredingen en deze kan laten toepassen.
De bevolking in de streek is sterk verdeeld. Velen uit de bergdorpen aan de westkant van Skouries verwerven een inkomen dankzij deze investering . Maar zelfs mensen die er werken beseffen dat het een ecologische aanslag is op het gebied. Maar hoe moet je in deze crisistijd je hoofd boven water houden?
De bevolking aan de oostkant en zuidkant van Skouries ziet de bui al hangen. Het toerisme in hun gebied komt in gevaar bij mogelijke vervuiling en watertekort. Een grote tweespalt heeft zich meester gemaakt van de regio.
Maar ook voor veel mensen uit de rest van Griekenland is dit een voorbeelddossier geworden.

Een testcase

Voor de Griekse overheid in deze crisistijd is dit een testcase. Ze wil nieuwe investeringen aantrekken voor een verpauperde bevolking die geen uitweg ziet. Men zoekt zijn heil in een fast-track-procedure om buitenlandse bedrijven naar Griekenland te krijgen. Het is een pluspunt dat overbodige bureaucratie wordt achterwege gelaten, maar ook regelgeving i.v.m. met milieu, stedenbouw, gezondheid enz. wordt ondergraven of afgebouwd onder de mom van jobcreatie.
Welke prijs wil je als overheid betalen? Voorstanders beweren dat deze investering in Chalkidiki in verschillende fases in totaal een kleine 5 000 arbeidsplaatsen oplevert. Op dit moment is het aantal werknemers gestegen van een 400-tal naar een goede 1200; een groei dus met goede 800. Deze jobcreatie is belangrijk in tijden van crisis in een land waar de werkeloosheid alsmaar toeneemt.
Tegenstaanders twijfelen echter aan het beloofde aantal banen.
Bovendien vrezen ze dat door vervuiling jobs in de landbouw, veeteelt, visvangst en toerisme verloren zullen gaan.

En hoe zit het met het percentage inningsrechten voor de Griekse overheid? Er circuleren tegenstrijdige gegevens: van helemaal geen tot een aalmoes (5%). De geldende wetgeving zou nog van in de kolonelsperiode dateren. Moet die wetgeving dan niet worden aangepast?
Hoe zit het in andere landen? Is het gewoon een kwestie van onderhandelingen tussen staten? Zijn er Europese richtlijnen? De hulpbehoevende Griekse overheid zit in een zwakke onderhandelingspositie. Het is een soort uitverkoop aan gunstige voorwaarden voor kopers die wordt opgezet. De overheid moet opboksen tegen goed georganiseerde en degelijk uitgeruste multinationals die hun kansen grijpen om hun voorwaarden op de leggen. Wat levert het op voor de Griekse staat en de bevolking en welke prijs wil staat hiervoor betalen? Welke is de eindbalans?
Transparantie zou de nodige informatie verschaffen en een stap zijn naar een open en gefundeerd debat.

Oude politieke kaste

De afspraken over de ontginning van de delfstoffen is gemaakt door de oude politieke generatie van na 1974 die nu nog steeds aan de macht is. De politieke normen en zeden verwaterden geleidelijk aan. Deze politici bestuurden het land nogal “losjes” en regelden hun zaakjes waarbij men “soepel” omging met de wet. En af en toe bleef er geld kleven aan hun vingers. Het topje van de ijsberg komt stilaan in de openbaarheid : tegen vroegere minister van defensie die in de gevangenis zit loopt een onderzoek voorverduistering van overheidsgeld, de voormalige burgemeester van Thessaloniki werd tot levenslang veroordeeld wegens corruptie. De arrogantie van de macht was groot bij deze politieke klasse. Zij zijn voor een groot deel verantwoordelijk dat Giekenland in deze hachelijke situatie is terecht gekomen.
Ook de huidige burgemeester van de gemeente Aristotelis behoort tot deze generatie. Ik had de gelegenheid hem de beter te leren toen hij in Brussel studeerde, zijn diploma als chemicus behaalde en zich politiek engageerde. Ook nadien, toen hij terugkeerde naar Griekenland en opklom op de politieke ladder hebben we elkaar op vakanties sporadisch ontmoet. Ik ken hem als een geëngageerd, hardwerkend man die zich met hart en ziel inzette ten voordele van de bevolking. Hij is echter ook een kind van zijn tijd waarbij hij het niet altijd even nauw nam met procedures en wetten. Ik ben er achter van overtuigd dat hij geen geld in zijn zakken heeft gestoken. We moeten opletten met veralgemeningen en niet elke politicus met alle zonden Israëls te beladen. Terecht kunnen/moeten kritische vragen gesteld worden maar omzichtigheid is geboden bij insinuaties en beschuldigingen. Het is aan het gerecht om ook hier klaarheid te scheppen.

Korte termijn filosofie versus duurzaamheid

De toenemende verarming neemt hallucinante proporties aan. Onder impuls van de trojka (EU, IMF & Europese bank) past men liberale recepten toe met minder en flexibeler regelgeving. De kans is reëel dat het kind met het badwater wordt weggegoten, dat voordelen pover uitvallen voor de overheid en de bevolking en integendeel heel wat nadelen generen. De oude politieke kaste blijft bovendien vasthouden aan een aantal vastgeroeste ideeën. Zo gaat men naar olie boren in de zee. Dit moet kunnen natuurlijk. Initiatieven in de richting van toekomstgerichte duurzame investeringen zoals alternatieve energie (zonnepanelen, watercentrales, windturbines) zijn zeer zeldzaam ondanks de enorme mogelijkheden.
Maar als het water aan de lippen staat ga je dan een boot bouwen of ben je al blij dat je de eerste beste handboei kan grijpen? Korte termijn denken primeert al snel op een lange termijnaanpak met als resultaat (beperkte) opbrengsten in eerste instantie met mogelijk ernstige en langdurige bezwarende repercussies. Het is een moeilijke evenwichtsoefening. Een uitverkoop van de natuurlijke rijkdommen dient vermeden en het beleid mag de tol echter niet afschuiven op de volgende generaties door kortzichtigheid nu.